Hanesion hynod Anti Cein

Am gyfnod hir bu Anti Cein, Gellilydan yn gyrru straeon a hanesion o'i milltir sgwâr i Llafar Bro. Dyma ran o bennod a ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Medi 2004.

Yn hen ysgriflyfr fy niweddar fam cefais yr hen ddywediadau a hanesion hyn, a hithau wedi eu codi o hen gylchgronnau yn yr ugeiniau cynnar. Meddyliais y buasai darllenwyr ‘Llafar Bro’ yn hoffi eu clywed:

“Gofaler am edrych cyn neidio gwrych.”
“Nid oes gŵyl rhag estyn elusen.”
“Pan gysga tristwch, gadawer iddo.”
“Mae aur yng ngenau aur y bore.”
“Hirben pob cyfiawn.”
“Gŵr pwyllog a gela wybodaeth, ond gŵr ffôl a amlyga ffolineb.”


“Gwastraff amser ydyw bloeddio ‘Ein Gwlad’, os na wneir rhywbeth drosti.”

“Ni wyr ynfydrwydd ei faint.”
“Y geiniog a enillir yw’r geiniog a gynhelir.”
“Glân yr ysguba ysgub newydd.”
 “Gwell yfed gormod o ddŵr oer na rhy ychydig.”
“Mae mellt yn lladd pysgod afon yn aml.”


Mae y dderwen yn cymeryd 200 mlynedd o dyfiant cyn y bydd yn gymwys i’w thorri i wneud defnydd ohoni.

Gall bod dynol fyw tri diwrnod ar ddeg heb fwyd, tri diwrnod heb ddwfr, ond dim ond tri munud heb awyr.

Dywed rhai doctoriaid y cynnwysa berw’r dŵr y tri pheth angenrheidiol i’r corff dynol.

Yn y flwyddyn 1401 cafwyd pla o bryfaid a ddaeth i’r wlad yma gan ddifa dail y coedydd a phob perth, ac hefyd porfa yr anifeiliaid. Doedd neb yn deall o lle daethant, ac yn pendroni sut i’w difa. Cafodd un dyn syniad, ac efe a fwriodd galch ar hyd ei faesydd a hyn a laddodd y pryfaid yn llwyr. Ar ôl peth amser, tyfodd porfa ardderchog, a cafwyd yd a gwenith na welwyd eu tebyg, ac o hynny ymlaen fe aeth calchu tir yn arfer cyffredin yn ein gwlad. (Allan o ysgriflyfr Iolo Morgannwg).

Yn y flwyddyn 1419 cafwyd yn y wlad yma dri diwrnod o wres mawr anioddefol na welwyd erioed o’r blaen yn y wlad hon. Roedd yr haul fel pelen goch. Drwy’r dydd roedd yr adar yn marw ar eu hedfan. Bu farw llawer o bobl ac anifeiliaid y maes. Roedd coed a’r perthi yn crino yn golsyn, y borfa fel lludw, y nentydd a’r afonydd wedi sychu. Hefyd bu farw y pryfaid gleision i gyd yn Ynys Prydain yr adeg yma.


Llun- PW