29.5.17

O San Steffan i’r byd Serameg

Byd y cartwnydd 'Mumph'.

Ar Stad Bryn Coed oedd fy nghartref cyntaf yn Llan, ond wedi ychydig fisoedd (efallai blwyddyn neu ddwy) fe symudon ni i’r tai cyngor a gafodd eu hadeiladu ar hen safle Capel Engedi, y tri tŷ sy’n cysylltu Belle Vue a Heol yr Orsaf.

Er maint bychan y pentref, mawr oedd yr ardal. O Afon Cynfal i Lyn Sleid a Chwarel Bwlch, doedd na ddim modfedd sgwâr heb ei droedio neu’i harchwilio gan fy ffrindiau a minnau wrth i ni chwarae a hel drygau. Mae fy nghof yn llawn helyntion ac anturiaethau, un o’r prif lefydd i chwarae oedd tas wair Pyrs y Ffarmwr, er roedd hi’n llawer mwy na thas wair i ni’r plant. Yn wir, fe allai fod yn unrhyw beth boed yn babell syrcas, tŷ bwgan neu gampfa - ein dychymyg oedd yr unig rwystr! Ond lwc owt os byddai Pyrs yn eich dal chi yno! Roedd llond ceg o gerydd ganddo yn sicr o wneud i ni feddwl ddwywaith am werth mynd yn ôl yno tro nesaf. Ond yn ôl yno bydden ni’n mynd.

Pentref llawn bwrlwm oedd Llan fy mhlentyndod yn y chwedegau a’r saithdegau. Llawer o siopau, banc, dau dŷ tafarn a gorsaf heddlu. Ond i mi, roedd cyfoeth Llan yn ei chymeriadau, a thra mod i’n cofio gwneud defnydd o’r siopau, y Neuadd a chae pêl-droed Coed Brain, tydi’r atgofion ddim yn dod yn fyw heb gofio’r pobl - Sam Llefrith, Glyn Papur a Mable Post i enwi dim ond rhai. Heb sôn am Mrs Jones Siop Gig, fyddai’n gwerthu’r bacwn cartref gorau yn y byd! Dyma wir oedd byw mewn cymdeithas glós Gymraeg.

Yn Gaerdydd efo’r Western Mail oedd fy swydd lawn amser gyntaf. Erbyn hyn roeddwn i’n cynhyrchu cartŵns i’r Independent ac ambell i gyhoeddiad arall fel cartŵnydd llawrydd; ond cynnigwyd y swydd i mi gan olygydd y Western Mail ac fe welais i gyfle, i ddysgu mwy am sut oedd papur newydd dyddiol yn gweithio. Dros y pymtheg mlynedd nesaf, roedd fy nghartŵns yn ymddangos bron yn ddyddiol ar dudalennau’r Western Mail. A dyma ddechrau’r daith wnaeth agor llawer o ddrysau i mi ac rhoi cyfle i mi weithio mewn adeiladau fel Canary Wharf ac yn Millbank, sef swyddfeydd y BBC yn Llundain.

Ges i’r fraint o gyfarfod a llawer o wleidyddion enwog - os mae braint ydi’r gair? Doedd hi ddim yn ddigwyddiad anarferol i dderbyn galwad ffôn gan rhyw wleidydd yn gofyn os byddai’n bosib prynu’r cartŵn oedd wedi ymddangos yn y papur y bore hwnnw. Yn wir, cysylltodd un gwleidydd enwog ac uchel o fewn San Steffan â mi, i ofyn yr union beth. O fewn rhai dyddiau cyrhaeddodd y siec yn y post i dalu am y cartŵn gwreiddiol. Ymhen 'chydig wythnosau, fe gyrhaeddodd siec arall, am union yr un swm, gan union yr un gwleidydd, am union yr un cartŵn. Talu dwy waith? Ew, mae rhaid bod y gwleidyddion yma’n ariannol?!

Ond, er cymaint y golygai fy swydd i mi fod yno i lampŵnio ac weithiau pechu’r gwleidyddion; ‘Mae na fistar ar bob Mistar Mostyn’. A tydi byd y cartŵnydd yn ddim gwahanol! Mistar y cartŵnydd ydi’r golygydd, ac ar adegau, gofynnwyd i mi dynnu ambell i gartŵn ar bynciau nad oeddwn i bob tro yn cytuno â nhw neu efallai yn anghydweld â nhw. O ganlyniad i hyn, fe benderfynais ddod o hyd i ffordd o gyhoeddi cartŵns fy hun, heb orfod gofyn, na gwrando ar unrhyw olygydd.

Fe sefydlais Mugbys, sef cwmni sy’n cynhyrchu mygiau Saesneg ar destunnau Cymreig.  Mae ganddo ni hefyd gasgliad Cymraeg ei hiaith sy’n dwyn y teitl ‘Mygbis’. Dros y blynyddoedd, dwi wedi tyfu i werthfawrogi 'Nghymreictod. Mae cwmni Mugbys yn fy ngalluogi i gynhyrchu cartŵns a digrifluniau sydd yn dathlu ein gwlad a’i phobl yn hytrach na hybu agenda Prydeinig sydd, yn llawer rhy aml, yn tanseilio traddodiadau a diwylliant Cymraeg a Chymreig.

Ar adegau, fyddai’n ystyried yr agenda Brydeinig wrth edrych ar y cyfryngau cymdeithasol a gwylio’r newyddion ar y teledu. Yn aml, fyddai’n gweld, neu ddarllen rhywbeth sydd yn gwadu bodolaeth yr iaith, neu yn tanseilio’r ffordd Gymreig o fyw. Dyma’r amser fyddai’n meddwl yn ôl i’m dyddiau fel plentyn yn tyfu yn Llan. Y gymdeithas fyrlymus, y cymeriadau onest a gweithgar.

I arall-eirio’r hen ddywediad- ‘Mae posib tynnu’r bachgen allan o Llan ond does dim posib tynnu Llan allan o’r bachgen

[Am fwy o wybodaeth, ac i weld yr holl gynnyrch, ewch i www.mugbys.gift neu gallwch ddilyn ar Facebook a Twitter]
--------------------------------------------

Erthygl a ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ebrill 2017


25.5.17

Rhod y Rhigymwr -llyfryn bach cyfrinachol

Cefais nifer o lyfrau difyr yn ddiweddar gan Beryl Williams, Bryn Brisgyll, Llan Ffestiniog. Mae Beryl ar fin mudo i Harlech, ac yn awyddus i gael gwared ag ambell lyfr. Ymysg y rhai a roddodd i mi, mae teipysgrif a gyhoeddwyd gan R. J. Williams, Fronheulog, Gellilydan – ‘Atgofion, Cymeriadau a Dywediadau Diddorol’ – a welodd olau dydd ryw ddeugain mlynedd yn ôl.

O fewn dalennau’r deipysgrif, ceir hanesion hynod ddiddorol am ben uchaf Cwm Prysor ac ardal y Traws gan fwyaf. Ond mae yma hefyd lawer o rigymau ac englynion fel y rhain:

I’r Craswr gan Hedd Wyn

Nid anghlod yw gwneud englyn – er croeso
I’r craswr penfelyn,
Drwy y wlad, wel dyma’r dyn
I droi’r yd ar yr odyn.

Hwyrach y gŵyr rhywun pwy oedd y ‘craswr penfelyn’ oedd yn y Traws dros ganrif yn ôl. Gyrwch air!

Chwilio am Wraig  (awdur anhysbys)

Am wraig mae Wil yn chwilio - o rai blin
Tair o’r blaen fu ganddo!
Un annwyl, ffoniwch heno –
Tre Tair Iâr – rhif ‘tri-tri-o!’

Englyn ysgafn digon smala gydag enw ‘gwneud’ y dre’n addas i un oedd wedi cael tair gwraig eisoes.

Dyddiadur gan Bob Owen, Croesor

Awn iddo yn feunyddiol – i osod
Hanesion personol;
Llyfryn bach cyfrinachol
Ddaw i ni â ddoe yn ôl.

Mae’r englyn yma’n rhedeg yn hollol rwydd ac yn ddisgrifiad tan gamp o ddyddiadur.


Cwmorthin gan Ioan Brothen

Isel bant yng nghesail byd – yw y cwm
Ac oer le anhyfryd,
A chroenllom graig ddychrynllyd
Guddia haul rhagddo o hyd.

Dwn i ddim faint o ddarllenwyr ‘Llafar’ fyddai’n cytuno â’r disgrifiad cignoeth yma!

Cwmorthin -"oer le anhyfryd"?    Llun Paul W
Dynes Dew gan ‘J.R.’

Yn ei braw uwchben ei bron - a rhegi
Nes rhwygo’r bais neilon,
Lowri felltithiodd gloron
A staes ‘rôl ennill tair stôn.

Mae enw ‘J.R.’ dan nifer o englynion yn y gyfrol. Tybed a ŵyr rhywun pwy ydoedd?

Dyma flas yn unig. Bydd rhagor yn ymddangos o bryd i’w gilydd siŵr o fod.
---------------------------------------------


Rhan o erthygl Iwan Morgan, a ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ebrill 2017.
Gallwch ddilyn y gyfres efo'r ddolen isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.
 

21.5.17

Enillydd Ysgoloriaeth Patagonia 2017-18


Enillydd Ysgoloriaeth Patagonia eleni oedd Elin Roberts, Blaenau Ffestiniog. 

Mewn seremoni yn Siambr y Cyngor Tref dyfarnwyd y wobr iddi ar Ddydd Gŵyl Ddewi. Dyma’r ail flwyddyn yn olynol i’r Ysgoloriaeth hon gael ei ddyfarnu, gyda gwobr o £1500 yn mynd i unigolion wnaeth argraff ar y beirniaid. Ysgoloriaeth yw hon sy’n cael ei dyfarnu yn flynyddol i unigolion rhwng 16 a 30 ac sy’n byw neu’n hanu o ardal y Cyngor Tref.

Rhaid iddynt ddisgrifio prosiect y maent am ei gyflawni sydd yn debygol o wella’r ddealltwriaeth sy’n bodoli rhwng y dref hon a’i gefeilldref, sef Rawson, ym Mhatagonia. Mae Maia Jones, enillydd y llynedd eisoes wedi ymweld â Phatagonia ac mae Elin yn gobeithio mynd ddiwedd y flwyddyn hon ac ymweld ag Eisteddfod Patagonia.

Mae Cyngor Tref Ffestiniog i’w longyfarach ar sefydlu’r ysgoloriaeth hon ac am eu gweledigaeth mewn perthynas â’r gefeillio rhwng Blaenau Ffestiniog a Rawson.

Dim ond un cynnig am yr Ysgoloraieth ddaeth i law eleni ond roedd y tri beirniad, Ceinwen Humphreys, Anwen Jones a Tecwyn Vaughan Jones yn unfryd yn eu penderfyniad i wobrwyo Elin ac yn canmol yr ymgeisydd am ei brwdfrydedd a’i gallu amlwg i fedru cyflawni gofynion yr Ysgoloriaeth.

Addysgwyd Elin yn Ysgol Bro Cynfal ac Ysgol y Moelwyn ac mae ar hyn o bryd ar ei blwyddyn gyntaf yng Ngholeg Meirion Dwyfor yn Nolgellau. Mae’n astudio Ffrangeg, Iaith a Llenyddiaeth Saesneg, Hanes a Mathamateg. Mae hefyd yn anelu ei gallu tuag at Wobr Aur Dug Caeredin ac mae eisoes yn lysgennad i S4C ar y campws ac wedi sefydlu Cymdeithas Ddadlau o fewn y Coleg.

Y Cynghorydd Annwen Daniels yn llongyfarch Elin
Mae’n berson sy’n hoffi gwirfoddoli ac mae nifer yn y dref yn ei nabod am y gwaith gwirfoddol y mae’n ei wneud. Mae i’w gweld ym Manc Bwyd Blaena’ yn ystod gwyliau’r ysgol ac mae’n selog ar Bwyllgor Gwaith yr Ŵyl Gerdd Dant a gynhelir yn y Blaenau yn 2018, ac yn brysur gyda’r Pwyllgor Cyllid a Chyhoeddusrwydd.

Mae’n canu’r delyn a'r piano ac wedi cwblhau gradd 6 telyn a gradd 7 piano. Ei bwriad yw dilyn gradd yn y Gyfraith ac mae wedi ei derbyn yn ddiweddar i Ysgol Haf y Gyfraith UNIQ yn Rhydychen ac hefyd yn rhan o gynllun preswyl APP y Gyfraith yn Llundain.

Mae Elin yn bwriadu gweithio ar gynllun fydd yn cysylltu rhai o ysgolion y fro gydag ysgol yn Rawson a hefyd cynnal sesiynau yn yr ysgolion ar ôl dychwelyd i son am fywyd bob dydd yn y dref honno.

Gellir  ymgeisio am yr Ysgoloriaeth hon ar gyfer 2018-19, o ddechrau mis Hydref ymlaen. Bydd hysbysebion yn ymddangos gyda mwy o fanylion yn ddiweddarach, ond bydd yr ysgoloriaeth yn agored i unrhyw unigolyn rhwng 16 a 30 oed ac sy’n byw neu’n hanu o ardal Cyngor Tref Ffestiniog. Mae hon yn Ysgoloriaeth sy’n cynnig cyfle gwych i ymweld â Phatagonia, felly mentrwch!                Tecwyn Vaughan Jones
------------------------------------------

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ebrill 2017.
Dilynwch hanes y gefeillio efo'r dolenni isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.


18.5.17

Stiniog a'r Rhyfel Mawr- colledion

Parhau â chyfres Vivian Parry Williams, yn nodi canrif ers y rhyfel byd cyntaf.

Difyr oedd darllen hanes William Jones, Bryntryweryn, Trawsfynydd, ar ei ymweliad â gwersyll milwriol Litherland, lle roedd rhai o fechgyn y pentref yn cael eu hyfforddi cyn gadael am y ffrynt. Un o’r newydd-ddyfodiaid yno oedd y bardd adnabyddus, Hedd Wyn, ac roedd William yn awyddus iawn i’w gyfarfod. Ymhen dim, fe’i harweinwyd o amgylch y gwersyll, a chael ei anfon i Hut Hedd Wyn, a chael croeso mawr gan y bardd.

Roedd y gŵr ifanc yn amlwg wedi setlo’i mewn y dda yno. Cymaint felly, fel y cyfansoddodd englyn am Wersyll Litherland i William Jones. Cyhoeddodd Y Rhedegydd yr hanes, a’r englyn ar y 3ydd o Fawrth 1917.
Gwel wastad Hutiau’n glwstwr, a bechgyn
Bochgoch yn llawn dwndwr;
Ag o’i wedd fe ddwed pob gŵr –
Dyma aelwyd y milwr.
Yn rhifyn 6 Mawrth 1917 o'r Herald, datgelwyd i'r Captain Evan Jones, erbyn hyn, Plas Cwmorthin,
gyfrannu £5 tuag at gronfa i gael cofgolofn i golledion y rhyfel o'r cylch. Ychydig wyddai Evan Jones ar y pryd y nifer uchel o enwau dynion o'r fro fyddai'n cael ei harysgrifio ar y gofeb arfaethedig honno. Os oedd dinasyddion y fro mor barod i gynnig eu gwasanaeth er budd 'eu gwlad', nid felly yr ymateb i'r alwad am roddion ar gyfer codi cofeb i golledigion y rhyfel. Ond, rhaid oedd ystyried y sefyllfa economaidd  yn yr ardal ar y pryd, gyda chymaint o ddynion allan o waith, neu wedi ymuno â'r fyddin. Fel y dywed gohebydd y North Wales Chronicle yn ei golofn 'Y Golofn Gymreig: O'r Moelwyn i'r Betws', 23 Mawrth:
Sibrydir mae pur araf ar y cyfan y daw rhoddion i law ar gyfer cofeb dewrion Ffestiniog. Dymunol fuasai gweled mwy o fywyd yn y mater. Mae ein bechgyn wedi aberthu popeth er ein mwyn ni, a'r lleiaf peth a allwn ninnau wneud yw ceisio bwrw ein ceiniogau prin i'r drysorfa er cael cofeb deilwng ohonynt ymhob ystyr. Hyderwn y penderfyna pawb wneud ei oreu yn y dyfodol.
Cyhoeddodd Y Rhedegydd dri llythyr hirfaith a anfonwyd gan filwyr o’r ardal oedd yn gwasnaethu gyda’r fyddin ar 17 Chwefror 1917. Byddai llythyrau o’r fath yn cael eu trosglwyddo gan deuluoedd y milwyr, ac ar brydiau’n llenwi mwy nag un dudalen o’r papur. Roedd ceisio cynnwys yr holl lythyrau, lluniau ac erthyglau yn ymwneud â’r milwyr yn sicr o fod yn anodd i’r golygyddion. Oherwydd prinder papur yn gyffredinol, roedd y papurau newyddion wedi gorfod lleihau nifer y tudalennau am gyfnod yn ystod y rhyfel. Nid yn unig y cynhwysai’r Rhedegydd erthyglau wythnosol am ddatblygiadau’r brwydro, roedd hefyd  dudalen reolaidd gyda naws leol arni, dan bennawd ‘Ein Milwyr’.

Yn ychwanegol, gwelid newyddion lleol yr ardaloedd eraill oedd yn nalgylch y papur, ynghyd â nifer o eitemau eraill. Yng ngholofn ‘Ein Milwyr’, cafwyd hanes y colledigion, a’r milwyr o’r fro a anafwyd, ynghyd â lluniau y rhai a laddwyd, ac eraill oedd yn gwasanaethu yn y lluoedd arfog. Croesawyd milwyr oedd adref ar leave o’r fyddin, a chafwyd geiriau dwys gan y golygydd yn aml, megis rhain, yn rhifyn 24 Mawrth 1917:
‘Boed cysgod y Nefoedd dros eu bywydau gwerthfawr wedi yr elent yn ôl i’r drin ofnadwy.’
Cyhoeddodd Y Rhedegydd restr o enwau’r milwyr o’r ardal a gollodd eu bywydau yn y rhyfel, y Roll of Honour yn y Saesneg, gyda dros drigain  o enwau arni hyd at yr adeg honno. Gwelwyd rhestrau eraill gyda llawer mwy o enwau’r colledigion hynny dros y misoedd dilynol.

Pedwar brawd y teulu Smart o'r Blaenau fu'n gwasanaethu yn y Rhyfel Mawr. Ted, Arthur, Wil Norman ac Archie (taid Elwyn Willliams, Stryd Dorfil)  Diolch i Elwyn am y llun.
Fel un a fu'n recriwtio chwarelwyr i ymuno â chatrawd o fwynwyr i dwnelu dan ffosydd yr Almaenwyr, byddai'r Cadben Evan Jones yn sicr o gymeradwyo'r ffaith fod cynrychiolwyr o'r Gwasanaeth Cenedlaethol wedi bod o amgylch y fro tua'r adeg hon i ddosbarthu taflenni i annog pobl i gynnig eu gwasanaeth er budd y wladwriaeth. Meddai'r North Wales Chronicle ar 23 Mawrth
'Dywedir nad oes ond ychydig iawn yn gwrthod rhoddi eu henwau fel yn barod i wneud rhyw wasanaeth neu gilydd i'r wlad yn nydd ei chyfyngder.'
Ysgrifenodd Lifftenant-Gyrnol C.H.Darbyshire, Penmaenmawr, lythyr i'r un rhifyn o'r papur, gyda'r newyddion fod recriwtio chwarelwyr ar gyfer y Quarry Battalion yn mynd ymlaen yn dda iawn. Yr oedd yn bersonol yn hawlio'r fraint honedig o recriwtio dros ddau gant o'i gyd-chwarelwyr, a'u hanfon i Ffrainc. Ychwanegodd fod angen mwy o chwarelwyr i ymuno â'r fataliwn honno.
--------------------------------------------

Ymddangosodd yn rhifyn Mawrth 2017. Dilynwch y gyfres efo'r ddolen isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.

16.5.17

Pwyllgor Amddiffyn Ysbyty Coffa Ffestiniog

Crynodeb defnyddiol iawn o'r frwydr hyd yma.

Mae’r gwaith ar yr adeilad newydd yn tynnu at ei derfyn, a hynny ddwy flynedd yn hwyrach nag a gafodd ei addo. Yr Agoriad Swyddogol ym mis Medi eleni, yn ôl yr addewid diweddaraf!

Mae’n amlwg i bawb, bellach, na fu gan swyddogion y Betsi unrhyw fwriad dros y blynyddoedd i wrando ar reswm nac ar ddadleuon oedd yn groes i’w cynlluniau nhw. Fel y gŵyr pawb ohonoch bellach, ffars oedd pob ‘ymgynghoriad cyhoeddus’. O’r cychwyn cyntaf, fu arweinyddiaeth y Bwrdd Iechyd ddim yn agored nac yn onest efo pobol y cylch. Yn ôl yn 2012, er enghraifft, roedd y Prif Weithredwr ar y pryd – sef y ddiweddar Mary Burrows – yn addo mai dros dro yn unig yr oedd raid cau’r Uned Mân Anafiadau, a hynny
‘am gyfnod o 4 wythnos oherwydd absenoldeb salwch staff dros dro, er mwyn cynnal diogelwch cleifion a chefnogi staff nyrsio presennol’. 
Celwydd noeth, fel y profwyd yn fuan iawn! Dywedwyd wedyn mai ‘dros dro’ hefyd yr oedd y feddygfa yn Llan yn cau.

Celwydd eto! A phan dorrwyd ar y nifer gwlâu yn yr Ysbyty Coffa o 12 i lawr i 10, gwnaed esgus nad oedd digon o staff i gynnal y gwasanaeth llawn. Esgus a chelwydd arall!

Y ffaith oedd bod y Bwrdd Iechyd, erbyn hynny, yn cael trafferth staffio’r ysbyty newydd yn Nhremadog ac mai’r ateb hawsaf, cyn belled ag yr oedden nhw yn y cwestiwn, oedd cau’r Ysbyty Coffa a symud y tîm o nyrsys a staff profiadol oedd gynnon ni yma yn Stiniog i lawr i Alltwen. Fe ellid dyfynnu llu o enghreifftiau eraill o dwyll a chelwydd y Betsi.

Does ond rhyw 7¼ mlynedd ers i Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ddod i rym yn 2009 ac, yn y cyfnod cymharol fyr hwnnw, goeliwch chi fod y Pwyllgor Amddiffyn wedi gorfod llythyru efo cymaint â phump o Brif Weithredwyr gwahanol, sef Mary Burrows, Geoff Lang (dros dro), Simon Dean, David Purt a rŵan Gary Doherty, (pob un ohonynt ar gyflog o fwy na £220,000 y flwyddyn, a chynllun pensiwn yr un mor hael!) yn ogystal â phedwar Gweinidog Iechyd gwahanol – Edwina Hart, Lesley Griffiths, Mark Drakeford a rŵan Vaughan Gething.

Pa obaith, meddech chi, am sefydlogrwydd o unrhyw fath, heb sôn am weledigaeth ystyrlon? Oes ryfedd bod y Gwasanaeth Iechyd yn y fath gyflwr?      GVJ
------------------------------------------------

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ebrill.
Dilynwch yr ymgyrch efo'r dolenni isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.


11.5.17

Yr Ysgwrn -Paratoi i ail agor

Newyddion o gartref Hedd Wyn

Gyda blwyddyn y canmlwyddiant wedi cyrraedd, rydym yn edrych ymlaen i groesawu ffrindiau hen a newydd i’r Ysgwrn unwaith eto.

Wedi misoedd o chwysu, crafu pen a bwrw iddi mae’r gwaith mwyaf wedi ei gwblhau a’r hen dŷ bron yn barod i dderbyn y dodrefn teuluol a’r Gadair Ddu yn ôl i’w gôl. Bu’r adeiladwyr wrthi’n ddiwyd dros y misoedd diwethaf yn gwarchod gwead y tŷ, gwella’r adeiladau a chodi waliau cerrig traddodiadol.

Mae’r maes parcio newydd bellach wedi ei orffen, a phlant Ysgol Bro Hedd Wyn wedi bod wrthi’n brysur yn plannu coed i’w harddu. Cafodd yr hen ffordd i fyny at y tŷ dipyn o ofal hefyd, ac mae bellach yn addas ar gyfer pob math o gerbydau a bysiau – a fydd dim rhaid agor yr un giat hyd yn oed!

Rhai o blant Ysgol Bro Hedd Wyn yn plannu coed yn y maes parcio newydd

Ond y Beudy Llwyd sydd wedi gweld y newid mwyaf. Tra bo’r hen adeilad yn edrych fel beudy o’r tu allan o hyd, yma bellach y byddwch yn medru prynu eich tocyn i’r tŷ, treulio orig yn yr arddangosfa neu flasu paned a chacen leol tra’n edmygu’r olygfa. 

Wedi tipyn o waith twtio a chymoni, byddwn yn ail agor y drysau yn fuan iawn, gyda mawr ddiolch am yr holl gefnogaeth a chymorth rydym ni wedi ei dderbyn ar hyd y daith.

Bydd Yr Ysgwrn ar agor i ymwelwyr o ddydd Mawrth i ddydd Sul fel arfer, ond am ragor o wybodaeth, neu i archebu ymweliad grŵp ffoniwch Sian neu Jess ar 01766 770 274.

Apêl planhigion

Mi fu'r Ysgwrn yn apelio yn ddiweddar am blanhigion sbar o erddi ein cefnogwyr. Roeddem am blannu pethau fel coed cyrins duon a chochion, riwbob, gwsberis a'r wermod lwyd, ffiwsia, llygad llo mawr, ac ati.

Bu criw Y Dref Werdd acw i blannu gerddi’r Ysgwrn dros y Pasg, ac mae'r hanes yn rhifyn Mai Llafar Bro.
---------------------------------------

Addaswyd o erthygl a ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ebrill.
Dilynwch hanesion Yr Ysgwrn efo'r ddolen isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.

4.5.17

Dwy stori fer

Dau ddarn o lên meicro a ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Medi 2007, gan y diweddar Rhiain y Ddôl.

A WÊL Y LLYGAID
Doedd Mara ond pump oed. Arferwn adrodd chwedlau iddi am y tylwyth teg a'r cawr penfelyn, ond y tro hwn, teimlwn fel adrodd rhywbeth gwir - hanes fy mhlentyndod yng nghwm fy nechreuad - cwm o brydferthwch dihafal.

Soniais wrthi am yr afon a redai heibio'r tŷ a'r llecyn o'r golwg hwnnw lle chwaraewn dŷ bach hefo tegins fel llestri a thorchen fel torth. Gwelwn y cwbl fel darlun clir - y ffermydd, y llynnoedd a'r coed.

Penderfynais fynd â hi yno. 'Rôl taith hir a blinderus, cyrhaeddom yr union fan. Cefais ail-fyw fy mhlentyndod o'i weld drwy lygaid fy nychymyg fel yr oedd o'r blaen.

A'r gwir yw, ni welodd hi ond dŵr!


TOMI
Prin flwyddyn oedd ers pan ddaeth Mr a Mrs Prys i'r ardal - cwpwl pur fawreddog yn edrych i lawr eu trwynau ar bawb. Wedi gwirioni'n lân ar Tomi - yr hwn a fagwyd yn foethus ganddynt. Yn fuan iawn, dechreuodd Tomi ddod yn boen llosg ar Ifans y Post. Cychwynnai Tomi allan pan fyddai y mwyafrif yn hwylio am eu gwelyau, ac ar ei ffordd yn ôl gyda chariad, arferent loetran dan gantel Siop y Post yn fawr eu twrw, a'i wneud yn stondin garu.

Sgrechiai ei gân 'bop' nes deffro pawb. Dro arall, deuai ar draws ei debyg i gael cwffio a rhegi, a chyn ymadael, byddai'n sicr o basio dŵr ar y drws a'i adael i redeg yn afon ddrewllyd dros y grisiau o lechi gleision. Doedd dweud y drefn yn talu dim. Roedd Tomi yn benglogaidd, rêl bwli a iob, a Mr a Mrs Prys yn credu na thoddai menyn yn ei geg.

Ond un noson, cafodd Ifans y Post lond bol ar hyn. Cododd i ffenast y llofft hefo gwn dau faril, ond chwythodd y saeth mo'r targed. Llamodd Tomi yn ddianaf i gynhesrwydd ei gartref.
Gan wireddu'r hen ddihareb - "Fel cath i gythral!"


[Llun gan Paul W]