Hen Enwau, Hen Gyfeillion

Am gyfnod hir yn y nawdegau, bu Allan Tudor yn cyfrannu erthyglau difyr ac amrywiol mewn cyfres o'r enw Sylwadau o Solihull. Dyma ddarn ganddo o rifyn Chwefror 1999.

Rhai misoedd yn ôl, yr oedd Steffan ab Owain yn cyfeirio at y ffaith fod y fferm Creigiau Duon hefyd yn cael ei alw yn Rega Duon ar lafar gwlad. Dyna fyddai i yn ei alw bob amser, yr un fath a Mam.

Mae nifer o enwau yn y cylch sydd yn ‘dioddef’ yn yr un modd. Dyma rai y gwn i amdanynt:
Felinrhyd (Fawr a Bach) – Lenthryd.
Cae Einion Alun – Cangau Ala.
Coed Cae Du – Croicia Du.
Nant y March – Llanhamarch.
Caerhigylliad – Carnylliad.
Llech y Cwm – Llechcwn.
Llwyn Einion – Llwyn Eifion.
Gellilydan – Gelldan.
Gardd Llygaid y Dydd – Garllag Tŷ.

Byddaf yn meddwl tybed a yw pob enw ‘swyddogol’ yn gywir, ynte oes yna rai lle mae’r ffurf llafar yn nes i’r gwreiddiol. Sylwer fod yr enw Felinrhyd yn cael ei nodi fel y Felenrhyd yn y Mabinogi. A oes enghreifftiau eraill yn y cylch tybed?


Ychydig cyn y Nadolig cefais lythyr hynod o didddorol a hollol annisgwyl o Pennsylvania, oddi wrth Margaret Knott (Parry gynt). Yr oeddem yn yr un dosbarth yn Ysgol y Moelwyn (a gyda Dafydd ac Eleri). Arferai fyw yn y rhes dai sydd i’r ochor ddwyreiniol i Gapel Bowydd.

Heb weld ein gilydd ers hanner can mlynedd. Mae yn derbyn ‘Llafar Bro’ trwy Dafydd ac Eleri, ac wedi gweld fy enw a chyfeiriad ynddo yn ddiweddar. Rhyfedd ynte, dros y milltiroedd a’r blynyddoedd. ‘Sgrifennais yn ôl ar f’union, gan awgrymu ei bod yn rhoi peth o’i hanes i chwi o’r wlad bell. ‘Rwy’n siwr buasai cyfraniad oddi wrthi yn werth i’w gael, gan bod dawn ‘sgrifennu, mewn Cymraeg coeth iawn ganddi. O ia, un peth bach, ‘rwyf yn disgwyl treulio pythefnos ym Mrynmawr eto eleni, canol Mehefin, gan obeithio ymuno yn y daith gyda’r Gymdeithas Hanes.
-----------------------------------------------

Mwy o hanesion Allan trwy'r dolenni isod.