Sgotwrs Stiniog -llyncu llyg

Erthygl o gyfres reolaidd y diweddar Emrys Evans.

Faint o sgwtwrs yr ardal sy'n edrych ac yn archwilio stumogau y pysgod y maent yn eu dal er mwyn gweld beth y maent wedi bod yn ei fwyta?

Un sy'n gwneud hynny yn o reolaidd yw yr hen gyfaill o Blas Isa, y Blaenau - Eric Thomas. Yn ôl ym mis Gorffennaf, wrth bysgota'r nos yn Llyn Conwy, daliodd bysgodyn tri-chwarter pwys. Sylwodd fod y pysgodyn yma yn bur foliog.

Wedi mynd adref glanhaodd y pysgodyn ac edrych cynnwys ei stumog er mwyn gweld beth oedd ynddi. Yn ei llenwi yr oedd gweddillion rhyw anifail. Roedd y pysgodyn wedi'i lyncu ben-yng-nghyntaf, ac roedd hanner blaen yr anifail wedi ei rannol dreulio fel nad oedd hi'n bosib dweud pa anifail ydoedd. Ond roedd ei hanner ôl yn weddol gyflawn - y blewiach llwyd-ddu, y coesau ôl a'r gynffon. Maint llygoden ydoedd. Bu Eric Thomas a finnau uwchben y gweddillion yma yn eu hedrych yn fanwl er mwyn ceisio gwybod pa anifail a oedd yn stumog y pysgodyn yma o Lyn Conwy.

Penderfynwyd yn y diwedd mai llyg ydoedd.

Roeddwn i'n arfer a meddwl fod y llyg a'r llygoden yn perthyn yn agos i'w gilydd, ond yn ôl un llyfr a edrychais nid felly y mae hi. Perthynant i ddau ddosbarth gwahanol o anifeiliaid. Yn ei lyfr diddorol 'Keeper of the Stream', mae gan y cyn-giper afon Frank Sawyer ddarn o bennod am y llyg, ac am y difrod a wna i wyau a mag y brithyll os y caiff y cyfle. Pan oedd Frank Sawyer yn magu pysgod mewn deorfa roedd yn cael colledion trwm nes iddo sylweddoli mai y llyg oedd yn gyfrifol amdanynt. Mae y llyg mor gartrefol yn y dŵr ag yw allan ohono yn ôl a ddywedir.

Fel arall y bu hi pa'r un bynnag pan drawodd y pysgodyn a ddaliodd Eric Thomas a'r llyg ar ei gilydd yn rhywle yn Llyn Conwy, ac fe'i llyncwyd yn ei grynswth ben-yng-nghyntaf.

Oes rhywun arall, wrth edrych cynnwys stumog rhyw bysgodyn neu'i gilydd, wedi canfod rhywbeth allan o'r cyffredin sydd o ddiddordeb? Gadewch inni wybod.

Mis Medi, a dyma arwyddion o'r Hydref yn dod yn fwy-fwy amlwg, a dyma hefyd dymor y brithyll yn tynnu tua'i derfyn. Mae yna ryw fis eto o dymor yr eog a'r sewin ar ôl, sydd yn ymestyn rywfaint ar hyd y tymor pysgota.

I'r rhai sydd a diddordeb mewn mynd ar ôl y sewin, cefais bluen sydd yn newdd i mi gan Eurwyn Roberts, DoIwyddelan. Mae wedi dal yn Afon Lledr, ac fe ddylai wneud hvnny hefyd yn yr afon Dwyryd fuaswn i’n tybio. Dyma’i phatrwm:

Bach –maint 6 neu 8
Cynffon –pluen felen oddi ar war ffesant euraid
Corff –arian, a rhoi cylchau o weiar arian am y corff
Traed –lliw hufen. Amrywir y patrwm trwy roi traed wedi eu llifo’n las I’r bluen
Adain –blew oddi ar bry llwyd

Diolch i Eurwyn am y patrwm, ac am ei barodrwydd imi ei gynnwys yn y golofn.
Byddai yn ddiddorol iawn cael gwybod gan rywun eu rywrai a wnaiff roi cynnig ar y bluen yma beth fu’r canlyniad.

---------------------------------------------------------------
Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Medi 2003. Gallwch ddarllen erthyglau eraill Sgotwrs Stiniog gyda'r ddolen isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.