Adolygiad: Llên Gwerin Meirion

Adolygiad llyfr, o rifyn Mehefin.

Llên Gwerin Meirion. Detholiad o Draethawd Buddugol 1898.  William Davies; Golygydd: Gwyn Thomas.

Y diweddara’ o’r gyfres ddifyr ‘Llyfrau Llafar Gwlad’ ydi’r gyfrol hon. Ac yn wir, mae’r cynnwys hefyd yn hynod ddifyr, yn enwedig i ni sy’n rhan o’r hen Sir Feirionnydd.

Testun ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Blaenau Ffestiniog 1898 oedd hwn yn wreiddiol, a enillodd y wobr gyntaf i’r awdur, William Davies, o Dal-y bont, Ceredigion. Derbyniodd William glod uchel, haeddiannol, gan y beirniad, yr Athro John Rhys, a ddywedodd mai dyma un o’r casgliadau gorau o’i fath a welodd erioed. Er nad yw pob cofnod yn unigryw i Feirion, mae’r gwaith ardderchog a wnaeth William Davies yn haeddu’r ganmoliaeth, yn sicr.

Hyd yma, dim ond yng Nghyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1898 y gellid gweld y casgliad rhyfeddol hwn. Mae copïau o’r Cyfansoddiadau rheiny erbyn hyn, fel y gellir dychmygu, fel aur Meirion o brin.

Ond diolch i weledigaeth un o’n ‘hogia ni’, yr Athro Gwyn Thomas, cawn flasu unwaith eto’r miloedd o ddyfyniadau o lên gwerin y sir, a oeddent mewn peryg’ o ddiflannu o’r iaith Gymraeg. Cawn ddarllen enghreifftiau o ymadroddion llên gwerin, diarhebion y misoedd, arwyddion y tywydd, hen benillion a hwiangerddi'r dyddiau fu.

Er efallai’n codi arswyd ar ambell un, mae’r penodau ar ‘Arwyddion Angau’, ‘Ysbrydion’, ‘Drychiolaethau Nosawl’ yn arbennig o ddifyr, ac yn dod â holl ysbryd y dyfyniadau’n fyw iawn, os maddeuwch y disgrifiad! Mae pytiau am hen arferion carwriaethol a llu o ddarnau eraill darllenadwy iawn hefyd yn y gyfrol.

Yn ddi-os, mae Gwyn Thomas, fel golygydd y gyfrol, wedi gwneud cymwynas fawr â’r sawl sy’n ymddiddori yn llên gwerin ein cenedl, ac yn yr hen straeon hynny, oedd mor boblogaidd y dyddiau fu. Mae wedi sicrhau fod gwaith hynod William Davies ar gael unwaith eto, a hynny am bris rhyfeddol o rad o £6.50.

Diolch yn fawr iti Gwyn, a brysiwch i brynu’r gyfrol arbennig hon ddarllenwyr, cyn iddi werthu allan!

VPW

Llên Gwerin Meirion. Detholiad o Draethawd Buddugol 1898.  William Davies; Golygydd: Gwyn Thomas. Gwasg Carreg Gwalch. £6.50

[Llun gan Wasg Carreg Gwalch]