Y Gymdeithas Hanes -Cyfnod Olaf y Trên Grêt

Agorwyd tymor Cymdeithas Hanes Bro Ffestiniog eleni gyda sgwrs ardderchog gan Ken Robinson a hynny i gynulleidfa fawr! Ei destun oedd Cyfnod Olaf y Trên Grêt. (Dilyniant i'w sgwrs yn rhaglen 2024-25)

 

Caewyd y rheilffordd rhwng Blaenau a’r Bala ym 1961 ond oherwydd agor yr Atomfa yn Nhrawsfynydd dechrau 1960au cytunwyd i anfon rhan o’r gwastraff niwclear ar y trên yr holl ffordd i Windscale (Sellafield yn ddiweddarach). 

Defnyddiwyd rhan o’r hen reilffordd i 'gario’r trên oedd yn cario’r gwastraff' trwy Llan a thrwy ganol tref Blaenau Ffestiniog ac i lawr Dyffryn Conwy. 

Yn 1964 crëwyd cyswllt newydd yn y Blaenau i ymuno'r hen stesion grêt gyda rheilffordd Dyffryn Conwy.

Un o'r lleoliadau mwyaf adnabyddus ar y gangen yw'r draphont yn Nhanymanod sy’n gyfochrog a’r A470 sy’n mynd trwy ganol y dref. Yn wreiddiol pont drestl bren oedd hon.

 

Diwedd y gangen ger Trawsfynydd oedd y 'CEGB Siding', a gorsaf fechan oedd yn cynnwys craen, â chraen uwchben ar gyfer trosglwyddo'r fflasgiau niwclear i’r trên. Mae'r llinell wreiddiol i Drawsfynydd a'r Bala yn troi i'r chwith ac yn gorffen ar safle Llyn Trawsfynydd Halt yn y coed. 

 

Darlith ddiddorol gan awdurdod ar y rheilffyrdd hyn a dw i’n siŵr bod ganddo lawer mwy!

Cynhelir pob cyfarfod yn Ysgol Maenofferen a bydd croeso i bawb fel arfer. Geliir prynu cerdyn aelodaeth sy’n cynnwys 7 darlith am £6 neu bunt y ddarlith wrth y drws. Mae’r Gymdeithas yn ddiolchgar i Elusen Freeman Evans am ei nawdd.

TVJ

- - - - -

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Tachwedd 2025