Bwrw Golwg -Ysgol Glanypwll

Erthygl arall o'r gyfres achlysurol sy'n edrych ‘nôl ar rai o gymeriadau a sefydliadau hanesyddol ein bro. Y tro hwn, blynyddoedd cynnar un o hen ysgolion y fro, gan W. Arvon Roberts.

Dyma lun o ddosbarth o blant yn Ysgol Glan y Pwll, a dynnwyd yn 1894. Fel y gwyr y cyfarwydd saif yr ysgol brydferth hon mewn llecyn rhamantus iawn, uwchben Dyffryn Ffestiniog, ac yng ngolwg y chwareli.

Adeiladwyd hi yn 1878, ac agorwyd hi y flwyddyn ganlynol gan Mr Richards, curad Rhostryfan, Arfon yn ddiweddarach. Yn 1880 daeth G.J.Williams, arolygydd chwareli dan y llywodraeth, ac ysgrifennydd diddorol ar ddaeareg, ac ar Ffestiniog, i’w olynu. Y prifathro yn 1883 oedd E. Griffiths.

Yn 1894 pan dynnwyd y llun, ‘roedd yna dros 600 o blant ar gofrestr yr ysgol, 200 yn adran y bechgyn.

Cyfrifwyd Bwrdd Ysgol Ffestiniog yn un o’r goreuon yn y wlad bryd hynny. Rhoddai W.E.Oakeley, un o berchenogion y chwareli, £10 bob blwyddyn, yn symiau o £5; £3; a £2, i fechgyn a genethod ysgolion yr ardal.

Rhwng 1886 a 1894 enillwyd saith o bob deg o’r ysgoloriaethau gan fechgyn Glan y Pwll. Yn 1894, fel ar dri tro arall, enillont bob un. Plant y bumed dosbarth yn unig fyddai’n ymgeisio amdanynt. Yn ôl un gohebydd o’r wags:
“Roedd plant Ffestiniog yn rhai cyflym a deallus. Dysgwyd hwy i gyd drwy gyfrwng y Gymraeg”.

Ysgol Glanypwll. Mehefin 2015; llun PW

------------------

Ymddangosodd gyntaf yn rhifyn Medi 2014. Gallwch ddilyn cyfres Bwrw Golwg trwy wthio'r ddolen isod.