Rhod y Rhigymwr -'Steddfod Steshon

Rhan o erthygl Iwan Morgan, o rifyn Hydref 2015.

Rydw i wedi cael yr anrhydedd o dafoli cystadlaethau’r Adran Farddoniaeth yn ‘Steddfod Steshon, Trawsfynydd eleni. Hoffwn longyfarch y pwyllgor, nid yn unig am ddewis testunau teilwng, ond am ddenu cynifer i gystadlu. Derbyniwyd ugeiniau o linellau coll a brawddegau safonol, yn ogystal â nifer o englynion a thelynegion. Daeth dwy gân gocos i law ar y testun ‘BLEW’ ynghyd â nifer o geisiadau ar gyfer llunio llinell goll ar gyfer ‘Steddfod Steshon Hydref 2016.


Testun yr englyn oedd ‘GARETH BALE’ – gŵr ifanc y bu i ni fel cenedl ymhyfrydu ynddo gan mai


O’r tri englyn a ddaeth i’r gystadleuaeth, un ‘Ian Rush’ a ddyfarnwyd yn orau:

 
Ein harwr, a’r gŵr gorau yn y byd
Gyda’r bêl, a’i sgiliau
A’i gryfder drwy’n hamserau’n
Creu clasur i’r bur hoff bau.




‘BWYTA’N IACH’ oedd testun yr englyn ysgafn, a daeth pedwar o rai pur dda i law. Llwyddodd ‘Delia Smith’ i restru a chynganeddu enwau nifer o fwydydd yn effeithiol – dwn i ddim pa mor iach ydyn nhw’i gyd chwaith, ond anelwyd at ein rhybuddio rhag bwyta fferins wrth gloi:


Ymenyn, ffowlyn a ffa, - wynwyn, sôs,
Tun o sŵp a ‘fala’,
‘Shredded Wheat’ a ‘Ryvita,’
Wyau, dwy dorth, DIM da-da.

A dyma ymgais bur smala eto gan ‘Miaw’:

‘Rhen Fal sy’n byw ar salad, - ‘Utterly
Butterly’ a phanad;
Niblo rhyw bali tablad –
Llaeth sgim, hi a Tim, ‘nen tad!

Er mai ‘dŵr o botel’ a ystyrir iacha’, ac nid ‘dŵr tap’ (neu ‘o biben’), hoffais y smaldod, y rhybudd, a’r rhwyddineb sy’n rhediad englyn ‘Slim Jim’:

Afiach yw tywallt hufen – i dy de,
Gwell ‘di dŵr o biben;
Pigoglys a letysen
A fwynhei os am fyw’n hen.
----------------------------
fo oedd pêl-droediwr druta’r byd pan drosglwyddwyd o i Real Madrid yn Sbaen yn Haf 2013, a hynny am y swm anferthol o oddeutu £85 miliwn o bunnoedd! Mae o dan ychydig o straen yn ei glwb ar hyn o bryd, ond mae ei gampau dros Gymru wedi’n cyfeirio ni ar y trywydd i gyrraedd pencampwriaeth bêl-droed gydnabyddedig am y tro cyntaf ers 1958!

Daeth saith o delynegion i law, ar y testun ‘HEDDWCH.’ Gwastad ar y cyfan oedd y safon, ond roedd dwy yn sefyll allan, sef, eiddo ‘Irfon’ a ‘Hiraethus’. Hoffais y symlrwydd sy’n nhelyneg ‘Hiraethus’.  Mae’r bardd yn dychwelyd i fro’i febyd ac yn canfod yr heddwch yn yr hiraeth. Er i’r thema gael ei amlygu dro ar ôl tro dros y blynyddoedd, hoffais yn fawr sawl delwedd a grëwyd:

HEDDWCH

Af ‘nôl i fro fy mebyd
O sŵn a dwndwr byd,
Cael modd i ymdawelu
Fan yma gaf o hyd.

Yn hedd y bwthyn unig
Mae’r rhosyn blannodd Mam
Ar ben y clawdd yn tyfu,
Heb arno unrhyw nam.

Ac er bod sbwriel stormydd
Yn cuddio twll y clo,
Fan yma sydd yn nefoedd
I agor drws y co’.

Cael tiwnio’r glust i donfedd
Yr hen fforddolion gynt
Fu yma’n herio bywyd
Mewn haul a glaw a gwynt.

Caf hedd yng nghwm tawelwch
I weld golygfa dlos
Wrth roddi pwys penelin
Ar fregus iet y clos.

************

Gallwch ddilyn y gyfres i gyd trwy glicio ar y ddolen isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.


*Llun trwy Comin Wikimedia, gan Jon Candy, Caerdydd (DSC01950) [CC BY-SA 2.0]  Gareth Bale yn erbyn Gwlad Belg, Mehefin 2015.