Stolpia -pytiau o'r papurau

Rhannau o golofn Steffan ab Owain, o rifynnau Chwefror a Mawrth 2015:

Can mlynedd yn ôl
Y mae cwyno beunyddiol y dyddiau hyn am y wasgfa economaidd sy’n effeithio ar wasanaethau’r wlad. Pa fodd bynnag, gwelwn o’r dyfyniad isod o hen bapur newydd am y flwyddyn 1915 fod  pethau yn llawer gwaeth yn yr ardal hon a llawer man arall yng Nghymru gan mlynedd yn ôl i’r mis hwn :

"Caledi Mawr  yn  Ffestiniog – 
Yr oedd dros 6,000 o bunnau o drethi heb ei casglu yn y plwyf. Nis gwyddai, meddai Cadwaladr Roberts, sut y gallai plwyf Ffestiniog gasglu’r trethi. Nid oeddynt yn gweithio ond tri diwrnod yr wythnos yn y chwareli, ac yr oedd pobl onest yn methu a thalu’r trethi, a llawer iawn o’r bobl yn byw ar elusen y cymdogion. –Gwerthu dodrefn y bobl – nis gwyddai beth enillent pe rhoddid arwerthiant ar ddodrefn y bobl, nid oedd yno neb i’w prynu. Yr oedd yn deall fod yno 450 o dai gweigion yma. Yr oedd teuluoedd yn gadael y lle wrth y cannoedd gan adael y tai yn weigion. Ni welais i adeg mor ddifrifol yn ystod y 60 mlynedd ddiweddaf."

llun- PW

Hen Hanesion
Yn ȏl un papur newydd lleol am Hydref 1906 bu i Dr Richard Jones, Swyddog Meddygol gyflwyno adroddiad i Gyngor Dinesig Ffestiniog am iechyd yr ardal yn 1905. Dywedodd y meddyg fod:
"24 o farwolaethau wedi digwydd o ganlyniad i glefyd y galon a mynnai ef mai achos o hyn oedd yfed te a defnyddio tybaco i ormodedd. Nis gallai rhai a gnoent dybaco ar hyd y dydd ond dioddef a chredai ef fod yr arferiad o ysmygu sigarets sydd mor gyffredin ymhlith pobl ieuanc yn eu gwneud yn analluog i wrthsefyll afiechydon.

Yn Y Capelau – hefyd ynglyn a phriodoli nifer uchel y marwolaethau a oedd gan y meddyg brawf mai trwy fynychu y Cyfarfodydd Diwygiadol y bu bobl farw, Dywedodd Dr Jones bod y Capelau wedi llenwi i ormodedd, o chwech yr hwyr, hyd hanner nos ac ychwaneg. Pan ofynwyd  i wraig unwaith pa le yr oedd yn myned 11 o’r gloch yn yr hwyr, dywedodd mai i’r cyfarfod gweddi, gan fod lle iddi y pryd hynny, wrth fod rhai wedi mynd adref i’w gwelyau".

Wel, beth wnewch chi o’r adroddiad uchod? Yn ddiau, roedd y gŵr hwn o flaen ei amser gyda rhai achosion o glefydau ei gyfnod. Gresyn na fuasai rhai wedi gwrando arno parthed ysmygu, ynte ?