Apêl y Tabernacl

Y drydedd bennod yng nghyfres W. Arvon Roberts.

Yn Hydref 1916, cyrhaeddodd llythyr oddi wrth y Parch R.R. Morris, Gweinidog y Tabernacl, Blaenau Ffestiniog, yn diolch i’r ‘Drych’ am gefnogi yr apêl dros y Capel at Gymry yr America. Yn y llythyr hwnnw, dywed ymysg pethau eraill:

“Diolchaf i chwi yn uwch na’r Manod a’r Moelwyn. Cyn gweld y nodiad yn ‘Y Drych’ yr oeddwn bron mewn anobaith dod i fyny a’r telerau, wedi bod yn cynnal cyfarfod swyddogion nos Fercher i geisio cynllunio beth i’w wneud, gan ein bod eto yn fyr i gyrraedd y nod. Ond wedi gweld ‘Y Drych’ cododd fy nghalon, bu i mi fel goleuni y bore. Yr ydym yn teimlo yn angerddol wrth feddwl colli darn mawr o’r addewid. Yr wyf yn siŵr fod yr achos yn achos teilwng, a ninnau yn gwneud ein gorau gwyn ein hunain.”

Tabernacl -llun o dudalen FB Blaenau Ffestiniog, gan Rhian Areteg

Daeth rhoddion pellach:

“Annwyl Mr Williams
Y mae’r apêl wedi cyrraedd Butte, Montana, ac yr ydym wedi gwneud yr apêl yn hysbys yn yr Eglwys. Os daw ychwaneg, gwnawn eu hanfon ar unwaith. Ym amgaeedig cewch order am $3.50.
T. Eilian Williams.”    

Cydnabyddwyd eisoes    $39
Cyfaill o Utica     $2
Drwy law T.E. Williams, Butte, Montana: James Knoyle    $2.50
T.E. Williams     $1
Cyfanswm hyd yma:    $44.50

Oherwydd yr aur a’r arian a ddarganfuwyd, roedd talaith Montana yn cael ei adnabod fel ‘Talaith y Trysor’. Cynyddodd ransio gwartheg yno a denodd y rheilffordd dyddynwyr amaethyddol yno. Yn ôl Cyfrifiad 1900, roedd yna dros fil o Gymry yn ninas Butte. Ond dim ond un achos Cymraeg oedd yn yr holl dalaith, Capel Methodistiaid Calfinaidd Butte (1902-1947).

Un o Gymry mwyaf adnabyddus Butte oedd Samuel Williams (m. 1917), mab i John a Grace Williams, Lord St, Blaenau Ffestiniog. Ymfudodd Samuel i Jamaica yn 1882, ac yn croesodd i’r America, i Utica, yn 1886 cyn ymsefydlu yn Butte yn 1913. Yr oedd ei chwaer ei briod yn byw yn Bryn Eirian, Ffestiniog.

Ymysg y Cymry eraill o Ffestiniog oedd yn trigo yn Butte ar ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg oedd :- Hugh Hughes (m.1918) o Danygrisiau; Hugh Pierce; John Richard Williams (m.1918) o Ffestiniog. Un o Ffestiniog hefyd oedd Robert Gwilym Jones, Butte – bu farw yn sydyn ym mhrifddinas Montana, sef Helena yn Hydref 1917.
-------------



Ymddangosodd yn wreiddiol (heb y llun) yn rhifyn Mawrth 2019