40 mlynedd yn ôl

Wrth i ni gychwyn ar gyfnod newydd, lliw llawn a digidol, diolch i  D. Bryn Jones am fynd drwy ei archif bersonol o ddeunydd Llafar Bro – mae’n mynd a ni yn ôl i'r hen  ddyddiau.

NEGES GAN JOHN MORRIS, QC, A S, YSGRIFENNYDD CYMRU I ‘LLAFAR BRO’

Dyna ‘stori flaen’ y papur yn rhifyn Ebrill, 40 mlynedd yn ôl [Rhif 42, Ebrill 1979], a’r is-bennawd.

Mi fydd y rhai ohono ni sy’n ddigon hen yn cofio mai yn Ebrill, 40 mlynedd yn ôl y cefnogodd tri Aelod Seneddol Plaid Cymru, sef Dafydd Wigley (Arfon); Gwynfor Evans (Caerfyrddin); ac Aelod Meirionnydd - Lywodraeth Lafur Jim Callaghan yn ei dyddiau bregus olaf - ar yr amod fod iawndal cyffelyb i’r hyn oedd ar gael i’r glowyr, hefyd i’w dalu i chwarelwyr llechi’r gogledd. Fe gaed y Mesur Seneddol. Ond cwympodd y Llywodraeth, a daeth Margaret Thatcher yn Brif Weinidog Prydain ym Mai, gan gychwyn 18 mlynedd o Lywodraethau Torïaidd, hyd 1997.

Cafodd y darn hwn ei sgrifennu ar 29 Mawrth 2019, y diwrnod yr oedd Prydain i fod i adael yr Undeb Ewropeaidd. Pwy a wŷr a fydd Etholiad Cyffredinol arall? Pwy all ddarogan beth a ddigwydd yn yr wythnosau nesaf?


NEUADD AR WERTH  

-  oedd pennawd un o’r darnau eraill ar ddalen flaen Llafar Bro ddeugain mlynedd yn ôl [Rhifyn 41, Mawrth 1979]. Dyma - gyda mymryn o newid manion er mwyn eglurhad - ddywedwyd:

“Mae Cyngor Dosbarth (Meirionnydd) yn trafod dyfodol yr hen Neuadd Gynnull [Neuadd y Farchnad]. Yn niwedd 1978 penderfynodd y Cyngor Tref mai gwell oedd cadw’r adeilad er mwyn gwneud unrhyw ddefnydd ohono na’i chwalu fel yr awgrymwyd gan rai. Bydd Cwmni Wallis a Linnell yn gadael yr adeilad ddiwedd y mis hwn, a chredir bod tri yn dangos diddordeb yn y defnydd o’r hen neuadd. Mae un peth yn bendant, ni fydd unrhyw ddatblygiad a fydd yn addasu’r adeilad ar gyfer defnydd cyhoeddus, ac ni ystyrir ei ddymchwel oni fydd hynny yn hollol angenrheidiol.”

Bu‘r stori yn araf ddatblygu, rhyw lwybr digon igam ogam efallai, hyd y dydd heddiw, pan mae cais cynllunio am newid defnydd (i nifer o fflatiau preswyl) yn cael ei ystyried...

DBJ
-----------------------------------


Erthygl o rifyn Ebrill 2019