Atgofion Pant Llwyd

Ail ran atgofion Laura Davies. 
Roedd wedi cyrraedd tai rhif 8 a 9 yn y bennod gynta':

Yn uwch i fyny trigai Mrs Yoxall a’i mab Wil.  Nid wyf yn cofio ei gŵr, ond ‘rwy’n barnu mai gweithio ar lein bach Ffestiniog – stesion bach Tan y Bwlch – oedd o.  Mi oeddant yn cadw spanials. Hefyd cofiaf fod yno offeryn.  Wil yn hela a ‘sgota llawer ac wrth gwrs mi ‘roedd ganddo fotobeic i’r perwyl.  Arferai yr hen wreigan groshio capiau bob lliw, i ferched.  Cofiaf i Mam brynu un ganddi, i mi.  ‘Do’n i ddim yn ‘i licio fo o gwbwl a chollais y cap lliwgar yn bwrpasol!

“Ble mae dy gap di, Lora fach?” holodd yr hen wreigan garedig. Tro nesa’ gwelodd fi “O!” medda’ fi, gan ddweud celwydd gola’: “Dwi wedi’i golli o”... 
"Hitia befo,” meddai: “dyma ti un arall am ddim yn ei le." !
 

Llun -Paul W

Y tŷ wedyn oedd cartre’ yr hen Mrs Davies (mam Walter Davies).  Arhosai Mabel, ei hwyres gyda hi – mae hi yn dal i fyw yn Llan o hyd.  ‘Roedd Mabel yn cael radiogram newydd ac mi oedd ei hen gramaffon ‘His Master’s Voice’ – â llun ci bach arni, ar werth.  Mi ‘ro’n i bron a torri ‘mol isho’r gramaffon.  Rhoddais gynnig am y peiriant ond rhaid oedd i mi ofyn i Mam yn gynta’!  “Na” oedd atebiad pendant Mam –  
“Mae gennyt reitiach gwaith i wneud na gwrando ar yr hyrdigyrdi yna”.

Mr a Mrs Owan Alfred Jones oedd drws nesa’. Mi ‘roedd Owan Alfred wedi bod yn arweinydd un o fandiau y de cyn ymfudo i’r Llan.  Yn naturiol cymerodd ddiddordeb mawr ym Mand y Llan.  Rhieni Iorwerth, sy’n byw ym Mhwllheli heddiw, a’r diweddar Dana, Casie, Alfie a Iori oeddynt.  Canai’r hogiau ym Mand y Llan.  Priododd Alfie ferch John ‘Q’ Llan.

Mr a Mrs Evan Ellis Roberts (Ifan Els oedd pawb yn i alw o) a drigaiyn y tŷ â grisiau i fynd i fyny ato.  ‘Nhw oedd rhieni Frank (Siop Bysgota yn y Blaenau,) Elltyd, a’r diweddar Enid.  Mr a Mrs Robert Giffith Roberts, brawd Ifan Els oedd yn byw yn drws nesa’.  Y plant oedd Annie Laura, Kate Elin a’r diweddar Wil bach Llety Gwilym.

Mi ‘roedd eu mam, Mrs Laura Roberts, yn byw drws nesa’ wedyn (rhif 15 heddiw).  Gwelaf hi heddiw yn fyw yn fy llygaid.  Portread o’r hen frenhines Fictoria yn ei nerth fel ceidwad yn llawn cader, a ffedog fras wedi ei gwneud o sach flawd, o hyn o’i blaen.  Gwisgai gap dyn bob amser am ei phen.  “Galw ar y ffordd adra Lowri” gweiddai – gan obeithio fod gen i laethefrith ar ôl iddi hi ei gael yn rhatach!  “Mi gymeraf y cwbwl sydd gennyt ar ôl.” 

Anghofias un d’wrnod, wedi gwerthu’r llaeth-efrith i gyd a mynd heibio’r hen graduras, reit slei.  Ond cefais wybod am hyn cyn nos. ‘Roedd un o’r plant wedi dwad â’r gwyn i Mam.  Er mwyn cadw cwsmar, rhoddodd Mam fesur dwbwl iddi.

Yno yn rhif 15 trigai un o gymeriadau tyneraf Pant Llwyd, sef Joseph Roberts.  Gofalai am lanhau’r ffyrdd a helpu yma ac acw ar y ffermydd – ‘Jo Wali Wac’ fyddan ni’r plant yn ei alw – wrth ei gefn!  Cartref Elin Ann a’i merch, Elsie, hefyd.  Gwelaf Elsie yn weddol amal yng nghartref yr henoed, Bryn Blodau.
----------------------------------------------------------

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ionawr 1998.
Dilynwch y gyfres efo'r ddolen isod.