Cloddio dan gofid

Erthygl gan Bill a Mary Jones, am y gwaith archeoleg a wnaed yn Llys Dorfil eleni, neu’n fwy cywir o’r gwaith na chafwyd ei wneud yno!

Mae'r pedair ymddiriedolaeth archeolegol yng Nghymru wedi atal cymryd ymlaen archeolegwyr amatur yn eu cloddiadau eleni, oherwydd pandemig Covid 19. 

 Ataliwyd y cloddio yn Llys Dorfil hefyd, am yr un rheswm. Caniatawyd i ni gael cwpl o wirfoddolwyr ar y safle o ddechrau mis Mehefin ymlaen, lle gwnaethom ganolbwyntio ar dorri'r rhedyn a'i glirio. Gwnaethpwyd y dasg galed hon gan E. Dafydd Roberts a Peter V. Jones. 

 

Y prif beth a welsom ar ôl clirio'r rhedyn oedd olion y wal amgáu ogleddol. Hefyd, llinell o gerrig mawr claddedig sy'n rhedeg i gyfeiriad gorllewinol, yn lefel  gydag arwyneb y ddaear ac yn gyfochrog â'r wal amgáu ogleddol.    

 

Gall hyn awgrymu lleoliad wal gynharach a bod y lloc wedi bod yn llai yn wreiddiol. Os gellir profi hyn, mae'n golygu fod y lloc gwreiddiol wedi'i ymestyn oddeutu pymtheg medr yn fwy, ac wedi ei adeiladu trwy ddefnyddio'r wal fewnol fel chwarel.  

Mae’r waliau gwreiddiol hyn yn ymestyn o dan leoliad y gwaith carthffosiaeth bresennol.
Pe bai'r gwaith yma yn cael ei adeiladu heddiw, fe fuasai Ymddiriedolaeth Archeolegol Gwynedd wedi mynnu defnyddio dulliau fel astudiaeth pen desg, geoffiseg archeolegol a hyd yn oed ffosydd archwilio.

O ddechrau mis Awst eleni roedd mwyafrif o’r gwirfoddolwyr yn ôl, gyda'r holl gyfyngiadau Covid ar waith.   

Ym mis Ionawr eleni gwnaethom anfon samplau siarcol o'r beddfaen (isod) i gael dyddiad carbon 14 arnynt. Ac unwaith eto, oherwydd y firws Covid 19 roedd y labordai ar gau, ond maent bellach wedi'u hailagor ar gyfer busnes. Rydym ni'n gobeithio cael y canlyniad y mis nesaf.
 

Darganfuwyd darn bach o grochenwaith yn adfeilion y wal ddeheuol tu allan i'r tŷ crwn cyswllt, nid yw arbenigwr wedi'i ddyddio eto. Os yw'n troi allan fel y gobeithiwn - mai llestr llathredig du o’r adeg Rhufeinig-Brydeinig ydyw, byddai hyn yn dyddio'r tŷ crwn i rywle rhwng 43 a 410 OC. 

Cawsom ymweliad gan Peter Crew - mae llawer ohonoch yn ei gofio fel archeolegydd Parc Cenedlaethol Eryri am nifer o flynyddoedd. Roedd yn canmol y gwaith archeolegol yn Llys Dorfil a chytunodd â Frances Lynch archeolegydd a hanesydd arall, sef fod yr hyn yr oeddem yn meddwl oedd yn gistfaen, yn gywir. Soniodd hefyd am un o’r cloddiadau cyntaf a wnaeth fel archeolegydd y Parc yn Cyfannedd Fawr, Arthog. Dyma le arall y darganfuwyd beddfaen y tu mewn i dŷ crwn, yr un fath â'r un yn Llys Dorfil.
 
[...i’w barhau.]                                                            

--------------------------

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Hydref 2020.

MWY am Llys Darfil