Hanes y Bêl-droed yn y Blaenau

Pennod ola'r gyfres, yng ngofal Vivian Parry Williams (allan o gofnodion y diweddar Ernest Jones).

Dyma gyrraedd pen y daith ar atgofion Ernest am hynt a helynt y bêl-droed yn y dref gyda chrynodeb o gopi o'i ysgrif ar un o'r chwaraewyr enwocaf a ddaeth o'r Blaenau, Bob Davies, dan y pennawd 'O Offeren City i Brif Dîm Cymru'. Ysgrifenwyd yr erthygl tua'r 1950-60au cynnar, rwy'n credu.

Fe wyddoch gystal a minnau fod pethau bach, syml a chyffredin weithiau yn rhagflaenu pethau mawr.  Dyna ichi baned o de er enghraifft.  Mae'n rhyfedd fel y gall peth mor ddi-sylw a phaned o de newid cwrs bywyd rhywun weithiau. Mae'n siwr eich bod wedi mynd am baned o de rywdro neu'i gilydd i aros amser bws neu drên, ac y mae'n eitha tebyg na ddigwyddodd dim mawr am eich bod wedi mynd am baned o de.  Ond y mae gennyf hanesyn bach am baned o de a gododd un o hogiau Stiniog i fod yn un o brif sêr peldroed Prydain Fawr, a'r bachgen hwnnw yw Bob Davies.

'Roedd Bob yn yr ysgol ar unwaith â fi, a'r adeg hynny roeddem yn ei adnabod fel Bob Davies, mab John Davies y Barbar.  Erbyn hyn mae John Davies yn cael ei adnabod gan lawer fel John, tad Bob Davies, Notts Forest.  Ond 'rhoswch, beth am y baned te honno…

Wel, roedd yna un o swyddogion clwb peldroed Notts Forest yn Stiniog ar ryw dydd Sadwrn gwlyb yn 1936.  'Roedd wedi mynd am baned o de i aros y trên.  Peidiwch a gofyn beth oedd y brawd yn ei wneud yn Stiniog, oherwydd dydwi ddim yn gwybod.  Y peth mawr yw ei fod wedi mynd am baned.

Mewn sgwrs uwchben y baned te fe gafodd y swyddog wybod fod yna gêm yn mynd ymlaen yng Nghae Haygarth, a dyna fo'n penderfynu mynd yno i gael spec.  'Roedd hi'n ddychrynllyd o oer yng nghae di-loches Haygarth, a 'doedd y gŵr boneddig o Nottingham yn malio dim botwm corn pwy oedd yn curo nac yn colli. Ond fe welodd y swyddog rywbeth ar y cae a wnaeth iddo gynhesu drwyddo, a'r rhywbeth hwnnw oedd chwarae Bob Davies.

Llun- Parc Heygarth, oddi ar wefan stiniog.com

Barbar gyda'i dad oedd Bob yr adeg hynny, ond fe benderfynodd y swyddog o Loegr na ellid cyfyngu'r dalent a welai ar y cae rhwng y Manod a'r Moelwyn.  Roedd Bob Davies yn plesio'r swyddog ymhob peth.  'Roedd o'n dal, yn gryf, yn gyflym.  'Roedd o'n gallu defnyddio'i ben i'r pwrpas gorau o hyd.  'Roedd o'n meddu'r ddawn i weld symudiadau ei wrthwynebwyr ymlaen llaw, ac yr oedd yn gwybod hefyd beth yr oedd ef ei hun am wneud yn iawn.  Mewn gair, dyma chwaraewr i Nottingham.

Fe ddywedodd y swyddog wrth Mr Harold Wightman y dylai ddod i weld y bachgen hwn o Stiniog, ac fe daeth hwnnw.  Y canlyniad fu i Bob Davies fynd i Nottingham Forest.

Fel cysur i Stiniog ar ôl colli un o'i goreuon, cynigiodd ddod â thîm i chwarae gêm er budd clwb y Blaenau.  'Roedd Glyn Bryfdir Jones yn dal i chwarae i Stiniog yr adeg hynny, a Dugdale oedd y ceidwad, ond fe gafwyd y swm sylweddol o £55 wrth y dorau.

Ymhen ychydig ddyddiau ar ôl hynny yr oedd Bob Davies yn chwarae gydag ail dîm Notts Forest.  Chwaraeodd gyda'r prif dîm am y tro cyntaf yn erbyn Newcastle. Pan gyrhaeddodd Bob yr ystafell newid y diwrnod hwnnw yr oedd yno lu o delegramau yn ei ddisgwyl, yn cynnwys rhai oddi wrth Richard Morris, Glyn Bryfdir a Dwyryd.

Cynhyddodd Bob yn gyson, ac erbyn Ionawr 1938 wedi ennill sylw prif feirniaid oherwydd ei feistriolaeth ar Jack Dodds - a oedd yn ei fri yr adeg hynny.  Roedd Tommy Griffiths, canolwr tîm Cymru, yn ymddeol, a rhai oedd wrth olynydd iddo.  Daeth y dydd mawr i Bob Davies chwarae dros Gymru - ac yn erbyn Lloegr, o bawb.  Tîm Cymru y dydd hwnnw oedd: Sidlow, Turner, Williams, Green, Davies, Witcombe, Hopkins, Dearson, Astley, Bryn Jones a Leslie Jones.  Wedi gornest fawr curodd Cymru 1-0, a sgoriwyd y gôl gan Bryn Jones.  Ond er mai ef a roddodd y bêl yn y rhwyd, arwr y dydd oedd Bob Davies, y bachgen o Stiniog, a ddechreuodd chwarae gyda'r 'Thursdays' ac 'Offeren City'.
----------------------------------------------   

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Hydref 2007. (Ymddiheuriadau bod y bennod olaf yma wedi bod mor hir yn ymddangos ar ôl y bennod ddwytha!). Dilynwch y gyfres efo'r ddolen isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde (rhaid dewis 'web view' os yn darllen ar ffôn).