Yr Aelwyd

Erthygl o rifyn Mawrth 2024

Mae cwmni Antur Stiniog wedi llwyddo i brynu hen Aelwyd yr Urdd, ac erbyn hyn mae’r cynlluniau yn barod a’r adeiladwyr hefyd yn barod i ddechrau ar eu gwaith. Pan fydd yr Aelwyd yn barod, bydd yma gyfle gwych i bobol ifanc y fro gael gofod ddelfrydol i greu Hwb gwych reit yng nghanol y dref – canolfan fydd yn cynnig pob math o weithgareddau i’n ieuenctid. 

 

Hefyd, yn ystod yr amser y bydd yr adeiladwyr yn gweithio ar yr Aelwyd, mi fydd Cwmni Bro Ffestiniog yn trefnu llawer o weithgaredd diddorol trwy gydol y flwyddyn sydd yn dod – cyfleon difyr i'r ieuenctid gael cymryd rhan yn eu cymuned, eu cymdeithas a'u diwylliant, er mwyn iddyn nhw greu cymuned gref a bywiog, a dysgu crefftau wrth wneud hynny. Rhan bwysig o hyn fydd clybiau ieuenctid fel Clwb Clinc yn Cell, Clwb Cic yn y Clwb Rygbi a Cell, a chriw ieuenctid GISDA, a gallu cydweithio gyda phawb – yn enwedig Ysgol y Moelwyn, sydd wastad yn barod i gydweithio trwy fynd â’r plant efo ni i weld hanes y fro, a’r henebion sydd yma yn yr ardal, trwy fenter Cynefin a Chymuned, ac hefyd i farddoni a chreu celf a mwy.  

Creu, creu, creu! Yn ogystal â chelf a cherddi gan blant yr ysgol, mae digon o adnoddau yn y dre i’r plant gael syniadau, megis baneri, murluniau a graffiti dychmygus, creu pamffledi, crysau-T, bathodynnau a mwy. Bydd yr ieuenctid yn dysgu sut i drefnu gigs gan fandiau yr ardal, ac hefyd yn helpu trefnu Gŵyl Car Gwyllt a dod yn ran bwysig o’r ŵyl, a mwy, fel bod yr ieuenctid yn dod yn rhan neilltuol o’r gymuned ac yn teimlo fel eu bod hwythau yn ran bwysig o’u tref, yn ieuenctid positif efo balchder yn eu bro – ac hefyd yn rhan o Gymru a’r dyfodol.

Tra bo’r Aelwyd yn cael ei adeiladu, byddwn yn mynd a'r ieuenctid am dro i ddysgu am hanes ein bro, gan weld henebion yr ardal, â mynd i weld archaeolegwyr yn cloddio, a chael helpu'r archeolegwyr hefyd. Yn ogystal, mi fyddwn yn mynd â'r criw ifanc i weld sut mae'r systemau hydro lleol yn gweithio, diolch i fenter GwyrddNi, sut y mae ailgylchu yn cael ei ddefnyddio, a llawer, llawer mwy. 

Mae llu o bethau yn barod ar gyfer y plant, o Chwarel Rhiwbach a’r dramffordd yn ôl i’r dref, Sarn Helen, Bryn y Castell lle fu’r Celtiaid yn creu haearn allan o fawn (bog-iron), y tir tu allan i faes Tomen y Mur, Castelli Cymreig, Llys Castell Prysor, Ranges Trawsfynydd, meini hirion, carneddi a siambrau claddu, a bryngaerau ardal Harlech a Dyffryn Ardudwy. Yn ogystal, yn ystod yr wythnos nesaf, mi fydd plant yr ysgol yn cael mynd i weld yr Aelwyd, iddyn nhw gael gweld y potensial sydd yno. Byddwn ni wedyn yn gofyn iddyn nhw sgwennu cerddi a chreu celf a fydd yn dweud be fath o weithgaredd fyddan nhw’n licio ei weld yn yr Aelwyd. 

Bydd yr Aelwyd yn cynnig pob math o weithgareddau i’r ieuenctid lleol, a syniadau yr ieuenctid fydd y cwbl. Yr ieuenctid fydd yn llywio’r project. Creu celf a barddoniaeth, graffiti clyfar a murluniau, cynnal nosweithiau fel stand-yp, actio, sgetshis, creu ffilmiau byr, cerddoriaeth, meic-agored i’r ieuenctid ddod i’r llwyfan efo’u offerynnau, neu gomedi a ballu, trefnu noson Stomp, neu drefnu Beirdd v Rapwyr. Bydd lle i arluniau y bobl ifanc ar y waliau a’r to, neu ar y tu allan. Bydd lle i chwarae pool, darts, tenis bwrdd, dysgu recordio caneuon, dysgu creu miwsig gyda meddalwedd stiwdio, dysgu DJ'io, rapio, a dysgu offerynnau cerddorol. Bydd digon o le yno i bractisio yn un o’r stafelloedd. Mi ddaw yr ieuenctid at ei gilydd i greu caneuon gyda help ei gilydd, ac erbyn hynny bydd PA ar gael i’r bandiau hyfforddi neu berfformio i’w ffrindiau.

Gyda’r stafell uwchben bydd byrddau isel a cwshins ac ati, lle mae gallu tshilio i siarad neu sgwennu, darllen neu wneud celf, ffotograffiaeth, rhannu miwsig, neu chwarae gemau bwrdd, a siarad a casglu syniadau, creu posteri a sgwennu cerddi, sgriptio a hyd yn oed dechrau nofel! Gyda chamerâu a stiwdio olygu bydd yr ieuenctid yn gallu gwneud ffilmiau byr – tua 10 munud yr un. 

O dan yr ystafell uchel, mae stafell tech (stiwdio miwsig, stiwdio golygu ffilmiau a.y.b.), a stafell arall ble bydd caffi cŵl – a’r ieuenctid fydd yn rhedeg y caffi hwnnw, yr ieuenctid fydd yn rheoli. Bydd y caffi efo vibe cool a chilled, fel yn y stafell uwchben. Fan hyn gewch chi greu mwy o syniadau efo’ch gilydd. Syniad arall ydi rhoi sgrîn, neu ddau neu dri teledu ar y walia, er mwyn i’r ieuenctid wylio DVDs, gemau pêl-droed a rygbi rhyngwladol – a llawer mwy. Caiff yr ieuenctid ddylunio posteri, crysau-T a bathodynnau, a dysgu i ddefnyddio peiriannau celf. 

Mae cymaint o weithgaredd yn aros yr ieuenctid. Rydym yn gobeithio bydd y plant yn deall sut i ymateb i broblemau’r byd, o’r hinsawdd i’r rhyfeloedd a’r cwmnïau mawr yn codi biliynau o arian tra bod bwyd a nwy yn rhy ddrud i bobl fel ni. Rydan ni’n gobeithio y bydd yr ieuenctid yn tyfu i fod yn bobol ifanc cydwybodol, gan obeithio y byddan nhw’n trio gwneud rhywbeth am y problemau hyn. 

Mae mentrau gwych yn Stiniog, sydd yn gwneud pethau gwirioneddol dda. Bydd gweld be mae’r mentrau hyn yn wneud yn siŵr o agor llygaid yr ieuenctid. Tybed mae ein ieuenctid ni fydd yn achub ein ardal, ein cymuned, Cymru a’r Gymraeg, a’r byd? Gyda hyn, rydym am helpu’r plant i greu deisebau os oes rhywbeth yn eu poeni, a sut i’w gyrru nhw i’r gwleidyddion (a cofiwch y cewch bleidleisio o oed 16 i fyny). 

Bydd ‘Yr Aelwyd’ yn hwb llawn creadigaeth, dychymyg a syniadau, ac yn lle cŵl i’r ieuenctid ei ddefnyddio. Lle i greu, lle i drefnu, a lle i tshilio, heb rywun yn dweud wrthyn nhw be i wneud. Gaiff yr ieuenctid reoli, yn creu eu rheolau eu hunain. Yr ieuenctid fydd ‘in charge’!
Dewi Prysor