Hanes Rygbi Stiniog, 1972-1975

Pennod cyntaf mewn cyfres gan Gwynne Williams

Bydd Clwb Rygbi Bro Ffestiniog yn dathlu ei hanner can mlwyddiant yn ystod tymor 2023/24 ond fel hyn dechreuodd y diddordeb o chwarae rygbi yn ardal Ffestiniog

Aeth tua 15 o hogia’r fro i chwarae gêm rygbi yn erbyn Bae Colwyn III ar gaeau Coleg Llandrillo yn Rhos, ddydd Llun y Pasg 1972. Trefnwyd y gêm gan Gwynne Williams ar ôl iddo gysylltu â chapten Bae Colwyn, G. Catley oedd yn gweithio gydag ef yng ngwaith Aluminiwm Dolgarrog. Cyfansoddwyd tîm o fechgyn chweched dosbarth yn Ysgol y Moelwyn, un neu ddau oedd wedi chwarae o’r blaen a’r gweddill gyda diddordeb i drio chwarae’r gêm.

Mwy o'r hanes cynnar yn y llyfr yma

Bae Colwyn III  32 – Blaenau 3
1. Michael Eric Jones (Sisco), 2. Dei Jos Williams 3. Peter Marwood 4. Brian Jones (Plymar) 5. Ian Marwood 6. Merfyn Roberts (Co–op) 7. Richard Williams (Traws) 8. William Maxwell 9. Nigel Bloor 10. Ken Jones (Lord St ) 11. Gwynne Williams 12. Elwyn Lloyd Jones 13. Keith Rea / Ieuan Williams (Traws) 14. John Lloyd Williams (Crydd) 15. Eurwel Thomas

Cynyddodd y diddordeb yn yr ardal ar ôl y gêm a chafwyd hwyl yng Nghlwb Bae Colwyn, er i ni golli. Aeth rhai o’r hogia i chwarae i Harlech ac ar ôl ffurfio clwb ym Mhenrhyndeudraeth daeth mwy i ymuno.

Chwalodd y Clwb ym Mhenrhyn ar ôl tymor a phenderfynwyd codi tîm yn ardal Blaenau Ffestiniog i chwarae rhai o’r gemau oedd Penrhyn wedi eu trefnu. Aethom ymlaen i ffurfio clwb yn y Blaenau yn 1973, gan ddefnyddio crysau tywyll ar fenthyg gan Penrhyndeudraeth a phêl neu ddwy.
Roedd rhaid codi press gang ar y dydd Sadwrn i fynd o gwmpas tai tafarnau’r dre i drio “perswadio” bechyn i ddod i chwarae – doedd Rem Jos a chwaraeodd 7 gêm ddim yn Y Meirion ond daeth y ddau Gwyn: Gwyn Evans (Plisman) a Gwynne Williams at ei gilydd ac aethant o amgylch y dre i edrych am safle i gael cae – ond nid oedd safle ar gael ac felly roedd rhaid chwarae bob gêm oddicartref am dymor. 

Yng nghyfarfod cyntaf y clwb penderfynwyd ei enwi yn Clwb Rygbi Blaenau Dolwyddelan. Cafwyd help gan ddau athro o Ysgol y Moelwyn sef Alun Jones (Cymraeg) a Merfyn C Williams (Daearyddiaeth ) i ffurfio pwyllgor, gyda Gwynne Williams fel Cadeirydd, Trefor Wood, Prifathro Ysgol Glan y Pwll, yn Ysgrifennydd a Glyn Eden Jones, oedd wedi ymddeol o fod yn Orsaf-feistr, yn Drysorydd. Er mwyn ffynnu roedd rhaid codi arian. Trefnodd Glyn i gael is-lywyddion i’r clwb a chael cynghorydd sir sef R H Roberts fel Llywydd. Cafwyd rhoddion hael gan rhai o bobol busnes y dre yn enwedig Magi Jên y Meirion a trefnwyd raffl lwyddianus er mwyn cael crysau newydd a pheli. Roedd bob chwaraewr yn talu tâl aelodaeth, sef 50c a thâl i gefnogwr 25c. 

 Chwaraewyd 7 gêm i ffwrdd gyda Robert Davies (Popeye) yn sgorio’r cais CYNTAF i’r Clwb yn y golled o 60 – 4 yn Nolgellau. Er nad oedd cae gan y clwb aethom i ymarfer ym Maentwrog, Cwmbowydd, cae Bryn Coed, cae Ysgol y Moelwyn o dan yr hyfforddwr Alun Jones.

I WŶR YR HWRDD
    I wŷr yr hwrdd boed tymor hael – a glew
        O glod a fo’n ddiffael
    Gwiw fo’u dewraf ymrafael
    A’u herio gwych fyth ar gael
                                                            Jonah Wyn Williams

1973
22 Rhagfyr -Gêm gyntaf Clwb Rygbi Blaenau Ffestiniog: Dolgellau 38 v Bro 0
Y Tîm: Nigel Bloor/ Merfyn C Williams/ Ken Jones/ Robert Davies/ Brian Jones / Tony Coleman/ Michael Eric Jones/ Malcolm Thomas/ Gareth Jones/ Elwyn Lloyd Jones/ Ieuan F Williams/ Richard Williams/ David Maxwell/ Keith Rea/ Elfed Williams/ Malcolm Tucker     

1974
24 Ionawr - Angen cymorth yr aelodau i wella Pafiliwn Pont y Pant    
27 Ebrill -Cystadleuaeth 7 Bob Ochr Gogledd Cymru (Y Rhyl)
5 Fehefin -Cyfarfod Blynyddol CYNTAF yn Cross Keys
Codi Arian Bryn Calvin Roberts/ Michael Jones/ Gwynne Williams/ Merfyn Williams/ Tony Coleman

Tymor 1974 /1975
28 Fedi -Mewn crysau newydd Llangefni II 37 – Bro 0
19 Hydref -Ennill y gêm gyntaf Caergybi 4 v Bro 12. Ceisiau gan Ken Jones (2) a Kevin Coleman
5 Tachwedd -Bwffe a Dawns yng Ngloddfa Ganol
23 Tachwedd -Caernarfon 32 Bro 4 (Nigel)

Y tîm: 

1 Victor Evans, 2 Dei Jos Williams, 3 Michael Jones, 4 Elfed Roberts, 5 Michael Eric, 6 Raymond Hughes, 7 Merfyn C Williams, 8 Brian Jones, 9 Bryn Calvin Roberts, 10 Ken Jones, 11 Gwilym Arthur Roberts, 12 Kevin Coleman, 13 Nigel Bloor, 14 Tony Coleman, 15 Graham Thomas

Ond roedd y chwaraewyr isod a’r gael hefyd:
William Maxwell/ Richard Williams / Dylan Jones / Glyn Price / Michael Hughes/  Ieuan Jones (Rhiw) / Elwyn Lloyd Jones / Michael Thomas / Garfield Lloyd Lewis /  Merfyn Roberts (Co-op)/ Ieuan Evans / Ian Marwood / Peter Marwood / Elfed Jones (Llan)/ Bob Williams / Norman Bell / Gareth Mornant / Bob Board /David Maxwell / Medwyn Jones/Big Jim / Robin Llywelyn Roberts / Gareth Barker / Brian Lloyd Jones / Dafydd Price / Ken Jones /Kevin Coleman/Nigel Bloor / Victor Evans /Dei Jos Williams / Michael Jones / Elfed Roberts /Michael Eric /Raymond Hughes / Merfyn C Williams / Brian Jones/ Bryn Calvin Roberts / Gwilym Arthur Roberts / Tony Coleman / Graham Thomas / Ieuan Roberts / Gareth Roberts / Dylan Roberts / Chico / Norman Bell / Huw Josuah /
Pina Griffiths / Medwyn Jones / Meurig Williams

- - - - - - - - - 

Ymddangosodd yr uchod yn rhifyn Tachwedd 2022. Bydd mwy yn dilyn.