Crwydro Coedydd Lleol

Erthygl yn ein cyfres am grwydro llwybrau Bro Stiniog, y tro hwn gan Iona Price 

Weithiau mae’n braf cael gweld Tanygrisiau trwy lygaid bobl eraill. Dyna ddigwyddodd pan es i ar daith Cymdeithas Edward Llwyd i Goed Cymerau efo John Parry Borth y Gest.  Esboniodd John bod hon yn 80 erw o ‘Goedwig Law Tymhorol Gorllewinol’. Ymysg y pethau inni edrych allan amdanynt - 102 o wahanol fwsog, sawl un yn nodweddoiadol o goedwig law. Roedd John wedi gwneud ei waith cartref cyn ein tywys i Goed Cymerau - lle sydd lawr ffordd i mi, a dwi’n reit gyfarwydd a’i ryfeddodau. Braf iawn gweld criw o bell yn rhyfeddu gyda’r lleoliad ac yn synnu nad oeddynt erioed wedi bod yn y lle arbennig hwn o’r blaen.

O’r man parcio ger fferm Cymerau Isaf aethom at Raeadr Cymerau i ddechrau’r daith. Wrth inni gael y wledd o edrych ar un o’r mannau mwyaf hyfryd ar y Afon Goedol, soniodd John fel roedd yr ardal yn gyforiog o afonydd.

Afon Goedol o Bont Swch. Llun Paul W

Troi’n ôl i ddilyn y llwybr lawr i gyfeiriad Rhyd Sarn lle byddem yn croesi’r afon Goedol. I’r rhai sy’n methu mynd yn bell iawn, mae’n dda cofio y gallwch barcio yn Rhydsarn a chroesi’r ffordd i ddod yn syth i’r lle hudol yma.  Tydi’r darn nesaf ddim ar gyfer pawb. Wedi croesi’r bont dros y Goedol, roedd  carped o ddail derw brown ar y llwybr dros y creigiau, felly roedd angen cymryd 'chydig o ofal cyn cyrraedd y rhan o’r goedwig a fyddai’n arwain i gyfeiriad Y Dduallt. Troi i ddilyn y lein rheilffordd ar ein chwith i gael picnic yn y steshion. Wrth adael y steshion i gyfeiriad Maentwrog, mae’n werth croesi’r gamfa ar eich chwith i fynd i’r Olygfan ar y bryn. Mae llechen yno yn enwi pobman sydd i’w weld a’r pellter oddiyno. Mae Tanygrisiau 2 filltir i ffwrdd.

Lawr yn ôl at y lein a dros y gamfa ar yr ochr arall a fydd yn mynd a chwi i Blas Dduallt. Cawsom dipyn o hanes y plas a hefyd straeon am y cymeriadau a fu’n byw yng Nghoed y Bleiddiau lawr y ffordd.

'Dach chi wedi cerdded rhyw 3 milltir erbyn hyn. Cewch droi yn ôl ger Plas Y Dduallt, ond gallwch ddilyn y llwybr ar ochr isaf y rheilffordd tro yma, cyn croesi nant fechan i ymuno’n ôl efo’r llwybr gwreiddiol dros y Goedol yn Rhydsarn. 

Digwydd bod, o fewn deuddydd roeddwn mewn coedwig law arall. Coedydd Ganllwyd tro yma gyda’r ecolegydd Ben Porter ar ran Parc Cenedlaethol Eryri. Roedd Ben yn un o’r bobl prin gafodd fwynhau’r Cyfnod Clo. Cafodd gyfle i astudio unrhyw wahaniaethau mewn bioamrywiaeth mewn cyfnod lle nad oedd pobl yn crwydro o gwmpas. Dangosodd 10 math o fwsog inni o fewn darn bychan iawn; dangosodd y gwahaniaeth inni rhwng cen sy’n tyfu ar risgl llyfn neu rhisgl garw; a thra roeddem yn edrych ar giamocs dryw eurben a chnocell y coed, dyma res o 6 danas yn dod i’r golwg. Yn bendant mae’n werth edrych allan am deithiau tywys. 'Dach chi’n dysgu cymaint!

Rydan ni’n ffodus iawn bod sawl coedwig eithriadol yn agos i ardal Llafar Bro. [Nifer fawr ohonynt yn Warchodfeydd Natur Cenedlaethol -gol.] Dim ond dwy rydwi wedi enwi. Os nad ydych wedi ymweld ag un yn ddiweddar, beth am gychwyn gyda Choed Cymerau?

- - - - - - - - - -

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Rhagfyr 2022

Crwydro Ceunant Llennyrch