Atgofion Pant Llwyd

Pennod olaf cyfres Laura Davies.

Cefais dipyn o hanes diddorol gan Laura Jones, Harlech (nee Edwards, un o dyaid o blant y diweddar Tryphena a William Edwards, Mur Lwyd). Nith i Esther ac a dreuliodd ei phlentndod ym Mhant Llwyd.

Sonia am Jini Owen (cariad Hedd Wyn) a arferai fyw tua rhif 8 neu 9 – dynas dlws iawn a dwy foch goch ganddi – ac fel y byddai yn ei chofleidio, “sut wyt ti Lora Bach,” gyda’i dwy law ar ei bochau.

Pant Llwyd. Llun- Paul W

Tua rhif 10 oedd cartef ei Modryb Gwen, a aeth i Lundain i fyw ar ôl colli ei phlentyn, Gwendoline. Dwynai ar gof fel roeddent fel plant ofn wrth glywed swn cenfaint (gyr) o ferlod mynydd llwydion yn rhedeg i lawr Allt Bwlch ‘Wfa. Symudwyd y merlod o’r mynydd i borfeydd y dyffrynoedd yn yr hydref.

Ar ochr ffordd Cae Swch clywodd y Sipsiwn yn canu fin nos wrth y tân. Cofia fynd i Ysgol Llan a chofia ei athrawon: Mrs Capten Roberts, Miss Huws a Miss Lisi Jos, ac un o’i cyd-ddisgyblion – Beti Wyn, Siop Isa’. Soniai am y grât, ym mhen pella’r Capel Bach, ac fel y gofalai Miss Naomi Jos fod yna danllwyth o dân bob amser i gadw ni’r plant yn gynnas mewn rhwy gyfarfodydd.

Wrth son am y merlod, rwyf yn cofio Mam yn adrodd fel y byddai’n forwyn yn Nhyddyn Gwyn Mawr efo’i modryb, Sera Williams, tua 1915 yn dod a merlod o’r mynydd – Y Migneint – i lawr i Felen Rhyd Fawr i bori ac i’w gwerthu i fynyd i byllau glo y De.

Byddai’n gorfod rhedeg o flaen y merlod i gau y llidiardau. Roedd wedi llwyr flino ac yn gorfod cerdded adref i Dyddyn Gwyn Mawr wedyn.

Diolch o galon i Sali Ellis, Pant Llwyd, Esther Owen, Califfornia, a Lora Jones Harlech am ragor o hanes diddorol am Bant Llwyd.
---------------------------------------

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ebrill 1998 (heb y llun).