Hen
lun o rai o weithiwrs chwarel Rhiwbach yn 1938 ysgogodd y stori hon. Erbyn
heddiw dim ond adfeilion sydd ar ôl yno, ond ar un adeg roedd yna gymuned o
deuluoedd yn trigo yn Rhiwbach - pentre' chwarelyddol tua mil a hanner o
droedfeddi uwchben Cwm Penmachno. Chwarel fwya' plwy' Penmachno oedd hon, a
dros 200 yn cael eu cyflogi ynddi pan oedd yn ei anterth.
Codwyd tai ar gyfer teuluoedd a barics i gartrefu rhai o chwarelwyr a ddaethant i'r chwarel ar fore dydd Llun, gyda'u pecyn bwyd am yr wythnos.
Agorwyd ysgol ar gyfer y dau ddwsin o ddisgyblion Rhiwbach yn 1908. Penodwyd Kate Hughes o Flaenau Ffestiniog yn Ysgol Feistres a theithiai i'r ysgol drwy gael ei chario i fyny'r inclêns am dair milltir o'r Blaenau mewn wagenni llechi gweigion.
Gyda'r nos, teithiai adref trwy gerdded i Chwarel Graig-Ddu cyfagos a reidio'r teclyn unigryw hwnnw - y car gwyllt, tebyg i 'skateboard' heddiw i lawr cledrau'r inclêns at y Manod. Dyna i chi ymroddiad.
Ma' Rhiwbach yn agos at 'y nghalon, ond ma' un rheswm penodol am hynny. Er na chofia’i mohono, yma gweithiai 'nhad - William Huw. Bu farw'n 51 oed yn 1941, pan oeddwn i - tîn y nyth o wyth o blant - yn ddim ond 15 mis oed.
Welais i 'rioed lun ohono tan tua 15 mlynedd yn ôl pan ymddangosodd lun rhai o weithiwrs Rhiwbach, 1938, yn y papur bro. Ymysg y naw ar hugain yn y llun, roedd 'y nhad.
Dangosodd y wraig 'cw y llun i'w Mam a chael gwybod ganddi fod ei thad hithau, Moss Wyatt, bu farw'n 1954 hefyd yn y llun. Cyd-ddigwyddiad llwyr oedd gweld yr unig lun oedd gennym o'r ddau - un o Benmachno a'r llall o'r 'Stiniog, yn gyd-weithiwrs yn Rhiwbach, yn hollol ddiarwybod i ni.
Canodd corn gwaith Rhiwbach am y tro olaf yn 1953, ond erys ei enw ar y cartref yn y Blaenau - Rhiwbach - er côf am y ddau dad.
Codwyd tai ar gyfer teuluoedd a barics i gartrefu rhai o chwarelwyr a ddaethant i'r chwarel ar fore dydd Llun, gyda'u pecyn bwyd am yr wythnos.
Agorwyd ysgol ar gyfer y dau ddwsin o ddisgyblion Rhiwbach yn 1908. Penodwyd Kate Hughes o Flaenau Ffestiniog yn Ysgol Feistres a theithiai i'r ysgol drwy gael ei chario i fyny'r inclêns am dair milltir o'r Blaenau mewn wagenni llechi gweigion.
Gyda'r nos, teithiai adref trwy gerdded i Chwarel Graig-Ddu cyfagos a reidio'r teclyn unigryw hwnnw - y car gwyllt, tebyg i 'skateboard' heddiw i lawr cledrau'r inclêns at y Manod. Dyna i chi ymroddiad.
Ma' Rhiwbach yn agos at 'y nghalon, ond ma' un rheswm penodol am hynny. Er na chofia’i mohono, yma gweithiai 'nhad - William Huw. Bu farw'n 51 oed yn 1941, pan oeddwn i - tîn y nyth o wyth o blant - yn ddim ond 15 mis oed.
Welais i 'rioed lun ohono tan tua 15 mlynedd yn ôl pan ymddangosodd lun rhai o weithiwrs Rhiwbach, 1938, yn y papur bro. Ymysg y naw ar hugain yn y llun, roedd 'y nhad.
Dangosodd y wraig 'cw y llun i'w Mam a chael gwybod ganddi fod ei thad hithau, Moss Wyatt, bu farw'n 1954 hefyd yn y llun. Cyd-ddigwyddiad llwyr oedd gweld yr unig lun oedd gennym o'r ddau - un o Benmachno a'r llall o'r 'Stiniog, yn gyd-weithiwrs yn Rhiwbach, yn hollol ddiarwybod i ni.
Canodd corn gwaith Rhiwbach am y tro olaf yn 1953, ond erys ei enw ar y cartref yn y Blaenau - Rhiwbach - er côf am y ddau dad.
> DOLEN i Straeon Digidol gwefan y BBC.
Cliciwch ar 'Gweld holl glipiau Cipolwg ar Gymru (74)' a cewch weld ffilmiau gan Vivian, yn ogystal a'r diweddar Emrys Evans, Keith O'Brien, ac eraill.
Cliciwch ar 'Gweld holl glipiau Cipolwg ar Gymru (74)' a cewch weld ffilmiau gan Vivian, yn ogystal a'r diweddar Emrys Evans, Keith O'Brien, ac eraill.
No comments:
Post a Comment
Diolch am eich negeseuon