Dyddiadur Chwarelwr. Cwest

Parhad o ddetholiad o gofnodion Dyddlyfr William Parry, Chwarel yr Oakeley, 1922-25

Y tro diwethaf cafwyd disgrifiad manwl William Parry o ddamwain erchyll ar Orffennaf  21ain 1925. Y tro hwn gwelir y cofnod am y dydd canlynol, wrth i'r archwiliad i'r ddamwain ddechrau:

"Aethum i archwilio lle y bu y ddamwain sef John Wms a minnau, a John R Jones i top yr agor a John Davies a John Ll Hughes ir gwaelod sef ir G.Fl. a gwelsom sut digwyddodd y ddamwain. Yn y prydnawn daeth dau or police, sef Inspector Evans ai gyfaill a rhoddwyd y report or ddamwain iddynt genyf fi a John R Jones. A daeth dau o inspectors y government a dangoswyd y lle iddynt a rhoddwyd y report or lle. Ac aethum lawr ir hospital gyda hwynt ir cwest a rhoddasom y tystiolaethau angenrheidiol.

Gwnaeth John R Jones dipin o gamgymeriad drwy ddweud nad oedd yn gwybod fod effaith saethu twll wedi rhyddhau y tir ddaeth i lawr. A bu raid i mi egluro mai saethu y twll fu yn foddion i dynu oddi tan y tir ddaeth i lawr ac i JRJ gadarnhau hyny yn y diwedd a gwnaed pob peth yn eglur ac yn foddhaol ir coroner ar jurys a rhoddwyd tystiolaeth gan Dr Morris. A pasiwyd mai damwain angeuol ydoedd."

Cafwyd yr wybodaeth am gyflogau dynion ieuainc y cyfnod ymysg y cofnodion. Dyma ddywed William Parry eto:

"Mewn grym July 24/22: Cyflogau y bechgyn.

Oed 14-15: 11s 6d yr wythnos

15-16: 14s 6d yr wythnos

16-17: 3s 9d y dydd

17-18: 4s 7d y dydd

18-19 Isrif o 5/6  6s y dydd

19-20 Isrif o 7/3  8s y dydd

Yr isrif i gymhwyso piece workers yn unig."

Llun. William Parry gyda'i ferch ieuengaf Jenny, a'i hanner brawd Thomas Rowlands.

 

Wrth symud ymlaen drwy'r tudalennau awn heibio sawl sawl cofnod am orchwylion William Parry, ac am fân ddamweiniau a ddigwyddodd yn yr Ocli. Enghraifft o'r damweiniau oedd honno i un ag enw cyfarwydd i'r fro, ar yr 8fed o Hydref 1925:

"Fl.L. Darfu twll danio ar Hugh Chart pan yn gweithio'r nos 8 or gloch, ond gallodd gerdded adre, er yr oedd wedi niweidio yn ei wyneb. Tyst Howell Jones."

 

Sylweddolwn bwysigrwydd gwaith 'dyn tynnu petha peryg' fel William Parry wrth ddarllen llawer o'r cofnodion. Meddai ar 23ain o Hydref 1925:

"Daeth Hugh Thos. Owen allan heddiw 8am i ddeyd fod yna ddarn wedi dod i lawr or top or gwenithfaen. Aethum i lawr gydag ef a rhoddais Wm Andrews a J Parry yno i godi yr ysdol. Tros y Sul daeth ar draws top yr agor tua 5 llath o hyd i lawr, buont yno dan y dydd ar nos yn ei ddiogelu am wythnos."

Dyna flas o ddyddlyfr William Parry. Cofiwch ei fod ar gael yn Archidfy Meirionnydd os hoffech archwilio ymhellach.

Vivian Parry Williams

- - - - - - - - - - - -

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Gorffennaf 2003