Rhiwbryfdir -Stolpia a phytia'

Yn rhifyn Tachwedd, mae Steffan ab Owain yn parhau ei gyfres difyr o hanesion am ardal Rhiwbryfdir; yn y 1950'au y tro hwn. Dyma ran o'i ysgrif isod.
Mae mwy i ddod ganddo yn y dyfodol hefyd.

Hen dai'r bont

Dyma ni wedi cyrraedd y bont drên. Yn aml iawn, yn ystod tywydd glawog dyma fan chwarae’r plant a chan nad oedd llawer o draffig yr adeg honno byddid yn gallu chwarae pêl ac ambell gêm arall oddi tani. 

Y pryd hynny, ni wyddwn i ddim bod cwmni’r LNWR wedi chwalu dau neu dri o dai oddeutu’r flwyddyn 1879-1880 ar gyfer gwneud ei rheilffordd newydd a’r bont drên.  Gwelir yr hen dai yn y llun hwn ymhlith casgliad John Thomas, Cambrian Gallery, ac un ohonynt ar ganol  cael ei ddymchwel. Rhywdro’n ddiweddarach bu’n rhaid tyllu’r hen ffordd er mwyn cael uchder i gerbydau  fynd oddi tan y bont ac ymhen rhai blynyddoedd wedyn codwyd dau dŷ bychan o’r newydd ar ochr uchaf y bont i gyfeiriad y Rhiw, ond methaf a chofio eu henwau.  Y rhai y cofiaf i yn byw yno oedd Mrs Jones, Holland - na nid Holland tros y dŵr, ond Chwarel Holland, sef mam Mr Meirion Jones, cyn-arweinydd Côr y Brythoniaid a fu’n byw ar un adeg yn un o’r tai a fyddai yn y chwarel hon, ac yna,  yn y tŷ nesaf  i fyny, Mr a Mrs Hugh Martin Hughes. Os cofiaf yn iawn, byddai Mr Hughes yn cadw colomennod a chlywais un yn dweud pan oeddwn yn hŷn ei fod wedi darganfod hen gwdyn lledr ac arian ynddo wrth gerdded ar hen lwybr ger y Cribau, lle mae’r llwybr y ‘beics gwyllt’  heddiw. 

- - - - - - - - - - - - - - - 

Wrth son am Rhiw, mae Mervin Jones wedi postio llun hynod o ddifyr ar dudalen Gweplyfr, (dolen ar dudalen gweplyfr Llafar Bro) yn dangos yr ardal cyn datblygu Rhiw a chyn creu tomen fawr yr Oclis.




I orffen, dyma lun o'r llwybr igam-ogam ar y domen fawr, efo eira dan draed ac awyr las uwchben. Mi ydan ni'n byw mewn lle braf bois bach..

Llun PW