Tref Tatws 5 Munud

Prif erthygl rhifyn Medi 2021 gan Ceri Cunnington; gweledigaeth arbennig arall gan griw diwyd Cwmni Bro Ffestiniog

Mae Blaenau Ffestiniog a’i phobl yn enwog, ac yn wir yn cael eu clodfori, am eu gwytnwch a chymeriad unigryw. Ond sut mae troi’r gwytnwch a’r rhinweddau yma yn rhai economaidd, cymdeithasol ac amgylcheddol gynaliadwy? 

Tref y Blaenau a'r Moelwynion o inclên y Graig ddu. Llun- Paul W

 Pam na’ allwn i fod fel Betws y Coed?  Sut mae denu twristiaid i lawr o Llechwedd? Be ddaw yn sgil pwerdy Trawsfynydd?  O le daw gwaith i’n pobl ifanc?  Pryd ma’r trên nesa’ yn cyrraedd?  Oes ‘na dal lechi yn y mynydd?  Pam bod pob man wedi cau ar Ddydd Sadwrn?  Lle dwi fod i bostio hwn?

Dyma ydi’r math o gwesitynau sydd wedi herio sawl cyngor plwyf a sir, asiantaeth ac ymgynhorydd, unigolyn ac undeb, llywodraeth a llyffant dros y degawdau diweddar, ac yn wir ers dirywiad cyson yn economi’r dref. Dirywiad, na ellir ei wadu, sydd wedi mynd law yn llaw â dirywiad y diwydiant llechi, ond hefyd, yn fwy dadleuol efallai, dirywiad sydd wedi mynd law yn llaw â chynllunio a datblygu anghynaladwy?

Er yr holl ymdrech i ail danio’r graig, o dwrstiaeth rhemp i gynhyrchu ynni sydd yn cael ei allforio fel y llechi, does neb i weld wedi gallu mynd i’r afael â’r her yma’n iawn, ac felly dal i chwilio am atebion, arweiniad ac achubiaeth o’r tu allan ydi’r tueddiad yn ein hanes diweddar ni.

Ond be os ydi’r atebion wedi’u gwreiddio yma’n barod? Yn ein hanes a’n treftadaeth ni, yma yn ein dwylo a’n diwylliant ni, ac yn enwedig yn uchelgais a gallu ein pobl ifanc ni: y genehedlaeth nesaf!

Mewn gwirionedd, efallai mai dim ond ychydig o ewyllys da gan y rhai sy’n dal grym, wrth bontio a chysylltu gweithgareddau, creadigrwydd, hyder, a ffydd yn ein gallu, sydd angen er mwyn gwyrdroi ein hanes ac ail ddiffinio’n dyfodol a dyfodol ein plant ni.

Wrth ddod i adnabod ein cryfderau fel tref a thrigolion, rydym yn credu bod yma rinweddau ac asedau amhrisiadwy ‘na all unrhyw gynllun datblygu neu strategaeth ddrudfawr o’r tu allan fesur neu  ddehongli. 

Be’ am gychwyn wrth ein traed?               

Y nod ydi dechrau trafod gweledigaeth ‘Tref Tatws 5 munud’ fydd yn adeiladu ar gryfderau mentrau a busnesau cymunedol yr ardal yn unig, gan llawn gydnabod bod gan unigolion, busnesau bach a chanolig lleol, asiantaethau a chymdeithasau, a llawer mwy, ran allweddol -os nad pwysicach- i’w chwarae, er mwyn gwireddu unrhyw weledigaeth hir-dymor.

Gobeithio mai man cychwyn a catalydd bydd yr ysgrif yma er mwyn sbarduno, sgwrsio, cyd-weithio a gweithredu o fewn y gymuned a’r economi leol. Economi sydd yn blaenoriaethu lles pobl yn hytrach na’u blingo.

Rhybudd cyn cychwyn: Dim ond canolbwyntio ar rai mentrau ac adnoddau cymunedol y mae Cwmni Bro Ffestiniog yn ymwneud yn uniogyrchol â nhw mae’r isod.

Dychmygwch fod y Stryd Fawr sydd yn rhedeg trwy dref y Blaenau yn un gwythïen o lechan las a’r cyd-weithio a chefnogaeth yn llifo drwyddi o un pen y stryd i’r llall gan gynnig llwybrau a gwasnaethau cefnogol, addysgol, cymdogaeth, creadigrwydd, masnachu lleol, a chyflogaeth. Y gwasanethau yma i gyd o fewn 5 munud. 

Dychmygwch: ‘Tref Tatws 5 munud’ – mae’r cynhwysion allweddol i gyd yna’n barod?

Yr Hen Coop: Gorwel, Gisda a Chyngor Gwynedd – gwasanethau craidd a statudol cefnogi pobl a pobl ifanc.
Cellb / Gwallgofiaid: Canolfan Gymunedol a Chreadigol i’r ifanc a mwy.
Tŷ Abermwaddach: Llety cefnogi pobl ifanc. 

Seren: Gainsborough, Cylch yr Efail a mwy.
Adeilad Yr Urdd: Canolfan Gymunedol aml-bwpras at ddenfydd gweithgareddau cymunedol drwy gyfrwng y Cymraeg.
Y Llyfrgell: Rhannu, gweld, gwrando, darllen a dysgu.
Youth Shedz: Cefnogi Pobl ifanc. Barnados: Cefnogi teuluoedd a plant.
Y Ganolfan Gymdeithasol: Cartref y Cyngor Tref a chanolfan aml-bwrpas.
Ysgol Y Moelwyn: Addysg y genhedlaeth nesaf.
Y Parc: Gofod gwyrdd yn llawn dychymyg.  

Neuadd Y Farchnad: Potensial anferth!
Y Siop Werdd: Siop bwyd a cynnyrch di-wastraff.  Eifion Stores: Siop DIY cymunedol a mwy.
Coop 1883 (sinema’r Emp/clwb sgwash gynt): Bync-hows a ‘llety argyfwng’ cymunedol.
Siop Ephraim: Gofod hyfforddi, gwneud, creu, trwsio a masnachu?
Caffi Bolton: Gofod cefnogi a masnachu cymunedol.
Safle’r Hen Dŷ Golchi: Gofod cymdeithasu gwyrdd, cymunedol a chreadigol.
BROcast: Newyddion cymunedol, ffilmiau creadigol.
 

Sgwâr Diffwys –

Antur Stiniog, Y Dref Werdd, Cwmni Bro a mwy: Mentrau a busnesau cymunedol yn hwylyso a chefnogi, profiadau gwirfoddoli, hyfforddiant, prentisiaethau, cyfleon gwaith a mwy.

Ac ychydig mwy na 5 munud i ffwrdd….
Y Pengwern: Tafarn, gwesty, bwyty, canolfan gymdeithasol.
Eglwys Llan: Gofod aml-bwrpas i’w ddatblygu i’r gymuned.
Gwesty Seren: Gwesty, bwyty, gwasanaeth arbennigol.

 

Sut mae dod ar cynhwysion uchod a mwy at ei gilydd? 

Dros yr wythnosau nesaf byddwn yn cychwyn amryw o sgyrisau i’r perwyl yma efo’r nod o addasu dywediad enwog y sais; ‘Na, tydi gormod o cooks DDIM yn sbwylio’r broth’!

Ceri.C@cwmnibro.cymru / 01766 831 111