Pellter Cymdeithasol Hen Ffasiwn!

Wrth ymchwilio i’w gyfres Stiniog o’r Wasg Erstalwm, daeth ein colofnydd, Vivian Parry Williams ar draws yr hanesyn difyr a pherthnasol yma:
 

Yn rhifyn 13 Chwefror 1900 o’r Genedl Gymreig, dan bennawd ‘Helynt y Clefydau Heintus yn Ffestiniog’, gwelir adroddiad sy’n ein hatgoffa, i raddau, o’r hyn sy’n digwydd y dyddiau hyn. 

Roedd y geiriau a nodwyd yn yr adroddiad yn newyddion llwyr i mi. Ymddengys i’r Cyngor Dinesig lleol ar y pryd gyflwyno deddf rywdro yn ymwneud â gwaharddiad ar ddinasyddion yr ardal rhag dod i gysylltiad â rhywun oedd yn diodde’ gyda heintiau a ystyriwyd yn farwol ar y pryd. 

Roedd dau ŵr, David Jones, 100, Cellar, Blaenau Ffestiniog a John Parry, Tŷ Pren, Pen y Bryn, Bethania yn ymddangos o flaen yr Ynadon ar y Fainc ar gyhuddiad o gymysgu’n anghyfreithlon gyda dau glaf, un oedd yn diodde’ o ddifftheria, a’r llall o dân iddwf (erysipelas). Gohiriwyd yr achos cyntaf “er mwyn cael ychwaneg o oleuni meddygol ar y ddau achos”, chwedl y gohebydd. 

Ychydig ddyddiau’n ddiweddarach, ymddangosodd y ddau droseddwr honedig o flaen yr ynadon eto, a’r tro hwn rhoddwyd tystiolaeth gan dri meddyg lleol, Dr H.O.Jones, Dr R.D.Evans a Dr Richard Jones. Wedi cryn drafod ar y mater, penderfynwyd taflu’r achos allan, a dywedodd y cadeirydd, W. Davies eu bod yn gwneud hynny “am fod tystiolaethau’r meddygon yn groes i’w gilydd”.

A ninnau’n teimlo’n rhwystredig y dyddiau hyn gyda’r amrywiol rybuddion i ni gadw at reolau’r lockdown, megis cadw’r pellter cymdeithasol o ddwy fedr, a pheidio teithio’n bellach na phum milltir o’n cartrefi. Ychydig wyddwn, na neb arall dybiwn i, bod rheolau llym yn bodoli’n ‘Stiniog dros ganrif yn ôl i geisio atal lledaenu clefydau heintus!
------------------------------

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Gorffennaf/Awst 2020