“A fo ben, bid bont”: Cymru, Annibyniaeth a COVID-19

Erthygl gan Elin Roberts.
Addasiad o'r darn a ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn digidol Ebrill 2020.

Diddorol yw edrych ar y dyfyniad hwn o’r Mabinogi wrth ystyried ei fod yn berthnasol iawn i ni

heddiw. Mae’n gofyn i’r arweinydd, neu’r darpar arweinydd, i ymddwyn fel pont ac i gadw pethau at ei gilydd drwy warchod eraill. Gallwn ddadlau heddiw bod y rôl o fod yn arweinydd wedi cael ei rannu i bob un ohonom gan fod yn rhaid i ni weithio gyda’n gilydd i lunio’r dyfodol. Boed hynny drwy aros adref ac ymhellau cymdeithasol i daclo covid-19 neu boed hynny drwy weithio gyda’n gilydd er annibyniaeth Cymru. Wrth i’r dyddiau fynd yn eu blaenau, mae’n bwysicach ac yn bwysicach ein bod ni’n cyd-weithio gyda’n gilydd er lles y mwyafrif, er lles y Fro ac er lles Cymru.
Wrth edrych ar argyfwng covid-19, gwelwn bod Cymru wedi cael ei neilltuo i’r ochr gan Lywodraeth Cymru a gan San Steffan. Mae’r diffyg gwybodaeth a’r data yn frawychus. Caiff yr Alban ddiweddariadau swyddogol am sefylla’r feirws gan Lywodraeth yr Alban tra bod Cymru, hyd yn ddiweddar- yn cael diweddariadau gan fachgen ifanc, Lloyd Warburton, ar y cyfryngau cymdeithasol. Fel cenedl dylem fod yn eithriadol o ddiolchgar i Lloyd am wneud hyn. Ond, mae’n rhaid gofyn paham nad oedd Llywodraeth Cymru yn gwneud hyn? Dylai fod yn ddyletswydd ar Lywodraeth Cymru i gyfathrebu’n glir gyda’i phoblogaeth. Penderfynodd y BBC beidio cynnwys bwletin newyddion brecwast gan BBC Wales ar BBC1. Gwelwn bod llai a llai o sylw yn cael ei roi i Gymru ar y cyfryngau. O ganlyniad, roedd diffyg gwybodaeth am y sefyllfa yng Nghymru.

Nid yn unig yr ydym yn gweld diffyg darlledu ar y cyfryngau, rydym hefyd yn gweld cam-wybodaeth. Mae’n rhaid deall mai Chris Whitty yw Prif Swyddog Meddygol Lloegr ac NID Prif Swyddog Meddygol Cymru a’r Alban. Yn ogystal â bod yn Brif Swyddog Meddygol Lloegr mae ef hefyd yn Brif Gynghorydd Meddygol i Lywodraeth y Deyrnas Unedig. Dylai bod hyn yn cael ei bwysleisio yn y cyfryngau. Prif Swyddog Meddygol Cymru yw Frank Atherton. Tydy datganiadau sy’n cael eu gwneud yn Lloegr ddim o reidrwydd yn golygu y bydd yr un peth yn digwydd yng Nghymru gan bod Iechyd wedi cael ei ddatganoli. Felly, mae’n raid i’r cyfryngau egluro hyn.

Rhaid cofio bod pedair cenedl o fewn y Deyrnas Gyfunol.

Mae argyfwng fel covid-19 wedi amlygu’r angen i nid yn unig datganoli darlledu, ond hefyd i frwydro am annibyniaeth yn fy marn i. Byddai annibyniaeth yn caniatáu i ni gasglu gwybodaeth mwy manwl am ein gwlad ac felly’n ein caniatáu i fod yn fwy gwybodus am yr hyn sy’n digwydd. O ganlyniad, byddai modd cynnal ymchiliadau sy’n canolbwyntio ar Gymru yn unig. Byddai’n orfodol i’n llywodraeth i rannu gwybodaeth gyda ni, dinasyddion Cymru. Hefyd wrth gael annibyniaeth, byddai modd cynnyddu’r cyllid ar gyfer sianeli Cymraeg a fyddai yn gosod safon parhaus a chreu mwy o raglenni. O ganlyniad, ffynhonnel cadarn i rannu gwybodaeth angenrheidiol i’r dinasyddion. Mae’n bwysig ein bod yn cael mynediad agored i wybodaeth yn ystod cyfnod fel hyn.

Rali annibyniaeth Caerdydd, Mai 2020. Llun- Paul W

Y dyddiau hyn, mae’n raid i ni gyd fod yn arweinwyr mewn ryw ffordd gan fod yn rhaid i ni gyd gymryd cyfrifoldeb. Gyda’n gilydd, gallwn lwyddo. Gyda’n gilydd, gallwn daclo unrhyw beth. Boed hynny yn ennill annibyniaeth dros Gymru neu’n taclo’r covid-19. Gyda’n gilydd mi wnawn ni lwyddo.

Gyda’n gilydd, mi ddaw haul ar fryn.
Elin Roberts