DŴR: Trwy Ddŵr a Thân

Ar ddiwedd y llynedd penderfynodd Elfed Wyn Jones, Trawsfynydd, wneud safiad er mwyn galw am ddatganoli darlledu i Gymru, drwy ymprydio am wythnos –efo dŵr yn unig fel cynhaliaeth- er mwyn ceisio tynnu sylw pobl at y mater yma y mae’n credu mor gryf ynddo.
----------
Os edrychwn yn ôl yn gyntaf ar hanes datganoli yng Nghymru, rydym yn gweld fod Cymdeithas yr Iaith wedi bod yn ymwneud â’r mater ers blynyddoedd, drwy hybu fod angen ffynonellau eraill i’r Gymraeg gael ei darlledu arni. Mae’r Gymdeithas wedi bod yn brwydro ers sawl blwyddyn i newid y drefn.



Penderfynais fy mod am wneud y safiad hwn am sawl rheswm, y rheswm cyntaf oedd fy mod eisiau gweld y Gymraeg yn tyfu ar y cyfryngau drwy greu mwy o sianeli Cymraeg, gan gynnwys rhai i blant, ar sawl platfform; ond hefyd i gael rheolaeth dros ddarlledu i ddod i’r Cynulliad Cenedlaethol ac i ni fel Cymry gael llais sy’n dwad o Gymru i gynrychioli a thrafod problemau bobl y wlad hon yn y Gymraeg ac yn y Saesneg. Rhaid sicrhau bod darlledu yn galluogi i bobl ddeall y broses wleidyddol, heb hynny mae pobl yn ansicr o’r system. Enghraifft o hynny yw bod yn agos i 50% o bobl Cymru yn dal i gredu fod ein Gofal Iechyd Gwladol yn nwylo San Steffan, heb wybod ei fod o’n fater sydd wedi’i ddatganoli’n llwyr. Mae’r gymysgwch hon yn anemocratiadd ac yn golygu diffyg atebolrwydd ein gwleidyddion.

Wedi amser o drafod gyda’r bobl agosaf ataf, penderfynais y baswn yn gwneud y safiad ar yr 20fed o Chwefror, ac yna gorffen y broses ar yr 27ain o Chwefror, cyn y cyfnod wyna. Dechreuais yr ympryd am 12:00 ar ddydd Mawrth. Nid oeddwn yn pryderu o gwbl gan fy mod mor benderfynol i wneud y weithred yma dros Gymru, i ni gael rheoli llais ein hunain. Trwy gydol yr wythnos mi ges lawer o ymwelwyr yn dod i’m cyfarfod a datgan eu cefnogaeth i’r weithred. Ces i’r pleser o weld fy ngweithred yn cael ei drafod ar Bawb a’i Farn, a gweld nifer o bobl dros Gymru yn datgan eu cefnogaeth imi, gan gynnwys artistiaid ac enwogion o Gymru, nifer o wleidyddion a phobl fel Alex Salmond, cyn arweinydd yr SNP.

Mi oeddwn yn teimlo’n wanllyd ar adegau, ond roedd y bobl annwyl oedd wedi dod i fy nghefnogi a chadw cwmpeini wedi codi’r baich yn anferthol. Mi roedd yr holl bobl a gefnogodd yr ymgyrch ac a ddaeth i’m gweld wedi dangos brwdfrydedd pobl dros Gymru a’r Iaith. Hefyd rhaid imi ddiolch yn fawr i Gymdeithas yr Iaith am adael imi fenthyg eu swyddfa yn Aberystwyth, ac i aelodau’r Gymdeithas oedd wedi gweithio’n galed drwy’r ymgyrch hon. Cefais wybod yng nghanol yr ympryd fod Plaid Cymru am roi cynnig gerbron y Cynulliad a fyddai’n cynnig ymchwilio i’r angen am ddatganoli darlledu i Gymru. Mi gododd hyn fy ysbryd yn anferthol.

Mi es lawr i’r Cynulliad ar fore dydd Mawrth yr 27ain gyda Heledd Gwenllian, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith, oedd wedi bod yn hael iawn, ac wedi paratoi cawl i mi fwyta o flaen y Senedd.

Cyrhaeddais gyda nifer o bobl o flaen y Senedd oedd wedi dod i ddangos eu cefnogaeth ac mi ddaeth gwleidyddion hefyd i’m llongyfarch. Roedd hi’n rhyddhad mawr i orffen yr ympryd, ac roeddem i gyd yn edrych ymlaen at y dydd drannoeth, i’r cynnig gael ei gyflwyno.

Rhoddwyd y cynnig o flaen y Cynulliad ar yr 28ain o Chwefror gan Blaid Cymru. Yn fras, cynnig oedd hwn i ymchwilio i’r angen am ddatganoli darlledu i Gymru, dim byd chwyldroadol … ‘mond ymchwilio i’r angen.

Siom oedd gweld fod y Blaid Lafur ynghyd â Kirsty Williams a Dafydd Elis Thomas wedi pleidleisio yn erbyn y cynnig, er i’r Blaid Geidwadol bleidleisio dros gynnig Plaid Cymru.

Er na lwyddodd yr ympryd hwn i newid unrhyw ddeddf yn sylweddol, mi rydw i’n falch ei fod wedi codi ymwybyddiaeth tuag at ddatganoli darlledu i’n Gwlad, er mwyn i ni gael tegwch i’n hiaith ac i’n democratiaeth.

Os ydych chi eisiau cefnogi’r ymgyrch mae croeso i chi wneud hynny drwy ysgrifennu llythyr tuag at eich Aelodau Cynulliad a Seneddol yn datgan eich cefnogaeth i’r syniad hwn. Hefyd mi fedrwch ymuno â’n rhestr o bobl sy’n gwrthod talu eu treth teledu, ac wrth gwrs ymuno gyda Chymdeithas yr Iaith i fod yn weithgar gyda’r mater hwn. Ymunwch gyda’r ymgyrch, i ni gael Cymru well a llais cryfach.

Diolch a Chofion.
Am fanylion pellach am yr ymgyrch ymwelwch â www.cymdeithas.cymru/datganolidarlledu
-------------------------------------------

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhan o gyfres arbennig o erthyglau yn rhifyn Medi 2018, ar y thema dŵr.

Celf: Lleucu Gwenllian



Dilynwch y gyfres efo'r ddolen isod neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.
(Rhaid dewis 'web view' os yn darllen ar ffôn)