O'r Cymdeithasau

Detholiad o newyddion y cymdeithasau, o rifyn Ionawr 2012:

Merched y Wawr

Daeth nifer dda ynghŷd yn y Ganolfan Gymdeithasol i wrando ar a mwynhau sleidiau gwych Pierino Algieri o Landdoged.  Datgelodd yr hanes tu ôl i dros hanner cant o luniau – llawer ohonynt wedi eu tynnu yn ystod eira mawr dwy flynedd yn ôl.  Sylweddolwyd bod angen amynedd dibendraw a bod yn foregodwr hynod i gael gafael ar y llun perffaith, ac i ddal yr awyr ar ei gorau. 

Ar noson arall, rhannwyd yr aelodau yn dri tîm ar gyfer cwis, gyda Rhian yng ngofal y cwestiynau.  Wedi orig ddifyr iawn mwynhawyd lluniaeth amrywiol a baratowyd gan yr holl aelodau.

Sefydliad y Merched

Cyfarfu’r aelodau yng Ngwesty Tŷ Gorsaf i fwynhau cinio ardderchog. Da oedd gweld y gwesty wedi cael ei adnewyddu. 

Yn y cyfarfod misol nesaf, disgwylir Gwyn Pierce, a’i gitâr, i’n difyrru. Pob croeso i aelodau newydd ymuno â ni yn y cyfarfodydd misol ar y bedwaredd nos Fawrth o’r mis, ac yn y dosbarth gwnio a chwarae dartiau bob nos Fawth arall, yn ogystal ag yn y gweithgareddau a gaiff eu trefnu gan y Ffederasiwn.  

Llun- PW

Cymdeithas y Gorlan

Estynwyd croeso i Geraint a Nerys Roberts, Bronaber, Trawsfynydd atom. Swynwyd pawb gan ganu Geraint, i gyfeiliant Alwena Morgan,  a Nerys yn darllen rhannau o Mewn Bocs yn Mhendraw'r Atic gan Tudur Dylan ymysg pethau eraill.  Cynhelir y cyfarfod nesa ar 4ydd Chwefror yng nghapel Bowydd pan ddaw y Côr Cymysg atom. 

Y Gymdeithas  Hanes

Yn y cyfarfod diwethaf y  gŵr gwadd oedd Geraint Vaughan Jones, hogyn lleol wrth gwrs , yn adnabyddus fel awdur toreithiog ac i ni yn y Blaenau, fel cadeirydd Pwyllgor Amddiffyn yr Ysbyty Coffa. Testun Geraint oedd ‘Cynfal Fawr’ a gyda chymorth sleidiau cawsom wybod llawer am y Cwm, am adeiladau fel Cynfal Fawr a hanes y rhai a fu’n byw yno. I ddechrau dangosodd leoliad cartrefi sydd â chysylltiad â’r Mabinogi, megis Bryn Cyfergyd, Bryn Saeth a Llech Ronw.

Clywsom ganddo hanes Huw Llwyd ac eglurodd sut, yn ei farn ef, y tyfodd y gred fod y gŵr hwnnw yn ymwnud â’r ‘gelfyddyd ddu’ ac yn dringo i ben ei ‘Bulpud’ yng nghanol  Afon Cynfal er mwyn cael sgwrsio efo’r diafol.

Y Fainc Sglodion

Roedd yn galondid gweld cymaint o aelodau wedi troi mewn i wrando ar yr Athro Peredur Lynch Eglurodd ei awydd i fynd at wraidd yr holl ensyniadau a’r dadlau cas a fu ynglŷn â rhan Saunders Lewis yn llosgi Ysgol Fomio Penyberth  8fed Medi 1936 a’r ‘canlyniadau.  Bu i losgi’r Ysgol Fomio greu rhwyg yn y byd academaidd Cymreig. Rhai o blaid ac eraill yn wirioneddol yn erbyn am amryw o resymau.

Soniodd am Syr Ifor Williams , oedd yn hanu o Ddyffryn Ogwen, gafodd y fraint o olynu Syr John Morris Jones fel pennaeth Adran y Gymraeg ym Mhrifysgol Gogledd Cymru, Bangor. Un o fro’r chwareli felly, a’r llall oedd Henry Lewis (Harri) oedd yn hanu o’r de ac o fro’r pyllau glo. Henry Lewis oedd pennaeth cyntaf Adran y Gymraeg ym Mhrifysgol Cymru, Abertawe ac ar staff yr adran honno oedd Saunders Lewis adeg yr Ysgol Fomio. Condemniwyd  Saunders gan Henry Lewis (ei bennaeth). Roedd y ddau yn anghytuno’n llwyr efo rhan Saunders yn cynllunio’r fath ‘drosedd’.

Bu i’r Athro Peredur Lynch gydnabod ein dyled fel cenedl i’r ddau a’u gwaith clodwiw i ddyrchafu’r Gymraeg. Byddai sefyllfa’r iaith wedi bod yn dlotach heb eu hymdrechion i ddod â’r Gymraeg allan i’r ‘werin’ a’r byd ond mae eu rhan yn dirmygu Saunders Lewis a gweithred yr Ysgol Fomio yn rhywbeth i ddotio ato.