Mwy o Adloniant; Diwylliant; Chwyldro

Mae Cyfres Caban YesCymru Bro Ffestiniog yn ôl i godi’n calonnau, am y pedwerydd gaeaf. Ac am noson gafwyd ar nos Wener olaf mis Hydref!

Roedd Tŷ Coffi Antur Stiniog yn llawn dop eto, a phobol wedi dod o bell ac agos i fwynhau sgwrs a chân gan Dafydd Iwan, yn ogystal â chyflwyniad gan gadeirydd cenedlaethol YesCymru, bwyd da Burrito Blasus Blaenau, a diod a chroeso cynnes Helen yn y caffi. 

Phyl Griffiths agorodd y noson, efo cyflwyniad i’r argraffiad diweddaraf o’r llyfryn hanfodol ‘Annibyniaeth yn dy Boced’. Bwriad y llyfryn ydi ateb rhai o’r cwestiynau mwyaf cyffredin am annibyniaeth i Gymru – mewn ffordd gyfeillgar, ffeithiol ac hawdd ei ddeall. 

Un ddadl gyffredin yn erbyn annibyniaeth ydy bod Cymru, â’i phoblogaeth o 3.16 miliwn yn “rhy fach” i fod yn annibynnol. Ond mae 18 o genhedloedd annibynnol yn Ewrop yn unig sydd â llai o boblogaeth. Ymhlith yr enghreifftiau, mae: Lithwania – 2.7 miliwn; Slofenia – 2.1m; Cyprus – 1.26m; Lwcsembwrg – 672,000; Gwlad yr Iâ – 375,000 -Beth sydd gan y cenhedloedd hyn yn gyffredin? Nid eu maint, na gallu a doniau eu pobl, ond y ffaith eu bod yn genhedloedd sofran sydd â rheolaeth lawn dros eu heconomïau.

Mae ar gael yn Siop Lyfrau’r Hen Bost am £5, neu gallwch ei lawr-lwytho am ddim o wefan cy.yes.cymru

Gyda Delyth yn arwain y noson efo’i gofal a’i gallu arferol, mi glywsom rywfaint o hanes Dafydd Iwan: ei fagwraeth; ei ddeffroad gwleidyddol; troeon trwstan, ac wrth gwrs ei yrfa gerddorol hirhoedlog a llwyddianus. Ac mi ddewisodd gasgliad o ganeuon arbennig i gyd-fynd efo’i hanesion. Wrth gwrs, Yma o Hyd oedd yn cloi’r noson a bu’r gynulleidfa’n cyd-ganu efo fo ac yn cyd-ddyheu am ddyfodol gwell i Gymru. Diolch i bawb gyfranodd at noson gofiadwy arall.

Ar benwythnos prysur o weithredu gan ganghennau’r mudiad trwy Gymru, bu nifer o gefnogwyr Bro Stiniog yn chwifio baneri dros annibyniaeth ar Bont Maentwrog mewn haul braf fore Sul, yr ail o Dachwedd, a chael cefnogaeth arbennig gan y gyrrwyr a’r teithwyr. Heb os, mae’r gefnogaeth yn cynyddu a hynny’n codi calon y criw hwyliog!

Dim ond rhai o griw YC Bro Stiniog yn dangos eu lliwiau ym Maentwrog

Mae hanes noson Caban Tachwedd, efo Gwyn Vaughan Jones, Siri Wigdel, a Gai Toms ar gael yn rhifyn Rhagfyr rwan. Yn y cyfamser, cofiwch ddilyn YesCymru Bro Ffestiniog ar y cyfryngau cymdeithasol!   PW

- - - - - 

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Tachwedd 2025

Dolen at hanes nosweithiau eraill y gyfres

 

 

Stolpia -Y Dwymyn Aur

Rhwng y blynyddoedd 1848 ac 1860 bu i gannoedd o ddynion ddal ‘y dwymyn aur’ ac aeth llawer ohonynt o Gymru, ac amryw o wledydd eraill, i chwilio am y mwyn melyn gwerthfawr yng Nghaliffornia, U.D.A, a  thalaith Victoria yn Awstralia. 

Aeth rhai o’r ardal hon i Ballarat oddeutu 1856. Digwyddodd yr un peth eto fyth rhwng 1896 ac 1899 pan ganfuwyd aur yn y Klondyke, yn rhanbarth Yukon, gogledd-orllewin Canada. Y mae’n rhaid bod y rhuthr am aur wedi cael dylanwad ar chwarelwyr ein hardal gan iddynt enwi ponc yn Chwarel Holland gynt yn ‘California’, a rhan o Chwarel Llechwedd yn ‘Klondyke’- lle dywedir y canfuwyd tipyn bach o aur. 

Yn y llun cyntaf cawn olygfa o’r rhuthr am aur yn y Klondyke ym 1898, Bu cloddio am aur yn ‘Stiniog hefyd, sef yng Nghwm Bywydd, Cwm Teigl, Cwm Cynfal, Llwynygell, a sawl lle ar y Migneint. Bu ewythr i’r diweddar Jo Wyn Jones, Prifathro Ysgol Maenofferen gynt, yn gyrru’r lefel yng Nghwm Bywydd ym mis Mai 1888. ‘Yr Ogof Aur’ yw’r enw gan rai ar y lefel sydd ar ochr dde i’r llwybr sy’n arwain draw at ymyl Tyn Cefn. Darganfuwyd plwm, arian ac aur ar dir Teiliau Mawr hefyd yn 1889.

Yn yr 1880au bu rhai yn chwilio am aur ym mro Trawsfynydd, sef ar diroedd Plas Capten, Yr Ysgwrn a Bod Fuddai. Bu dau o’r Blaenau yn arolygu’r gwaith cloddio yn y lleoedd hyn, sef E. Meredith Owen ac O. J. Owen. Dyma’r adeg hefyd y bu cloddio gan un Mr Hudson o Lerpwl yng ngwaith aur Bwlch y Llu, a adnabyddid yn ddiweddarach fel ‘Mwynfa Prince Edward’. Daeth y lle hwn yn bur enwog gan iddynt ddefnyddio peth o’r aur i wneud modrwyau i rai o deulu brenhinol Lloegr. 

Yn ddiweddarach, sef yn 1924, bu ymchwil am aur yn ardal Gellilydan gydag un Mr Holt yn arolygu’r gwaith. Yn ôl y diweddar gyfaill Alan Tudor, Solihull (Maentwrog gynt), ar y ffin rhwng Penyglannau a Fferm Gellilydan y gyrrwyd y lefelydd prawf a bod dau agoriad i’w gweld yn mynd i lawr ar ogwydd a rheiliau yn un ohonynt. Yn ôl maint y domen wastraff gerllaw ni pharhaodd y gwaith yn hir. - Pwy all roi mwy o’i hanes inni? Yn yr ail lun gwelwn ŵr yn archwilio’r mwyn a gloddiwyd.

 

Blew Geifr, Sgrympiau Gŵyl Grog a Haf Bach Mihangel 

Dyma eiriau a glywais sawl tro pan oeddwn yn gweithio yn y chwarel yn yr 1960au, sef tair idiom yn ymwneud â’r tywydd a’r hinsawdd. Y mae’r cyntaf yn cyfeirio at gymylau sirws (cirrus), sy’n ymdebygu i flew cyrliog a geir ar eifr. Tueddant i fod yn gymylau gwyn ysgafn yn bur uchel yn yr awyr ac yn arwydd o law. 

Cymylau blew geifr. Llun gan PiccoloNamek dan drwydded Comin Creadigol (CC Attribution-Share Alike 3.0 Unported)

Ystyr yr ail, sef sgrympiau, yw cawodydd trwm sydyn o law, neu genllysg, ond rhai ysbeidiol, fel rheol, yn enwedig ym mis Medi. Syrthia Gŵyl y Grog ar Fedi 14, a dyna sut y cafwyd yr enw hwn. Y mae ’sgrympiau penwaig’ yn enw arall arnynt. Cawsom rhai oddeutu canol y mis diwethaf, on’do? 

Y mae’r ymadrodd ‘Haf Bach Mihangel’ neu ‘Haf Bach Gŵyl Mihangel’ yn golygu sbelan o dywydd braf ogylch diwedd mis Medi (Gŵyl Mihangel 29 Medi), a dechrau mis Hydref. Credaf imi glywed y dywediad ‘Ha’ Bach Dic Pengwern’ amdano yn ein hardal. Tybed pa mor gyffredin yw’r ymadroddion hyn heddiw?

- - - - -

Ymddangosodd erthygl Steffan ab Owain yn wreiddiol yn rhifyn Hydref 2025

 

Rhod y Rhigymwr -Hen Ŷd y Wlad

Wrth geisio cael trefn ar fy llyfrgell, fe ddes i ar draws nifer o hen gyfrolau bach difyr. Un ohonyn nhw ydy ‘Hen Ŷd y Wlad’ gan John Lloyd Jones [Llyfrbryf Meirion], Blaenau Ffestiniog - ‘Casgliad o Bert-Ddywediadau a Digrifion Hen Drigolion’. 

Daeth ei draethawd yn fuddugol yn Eisteddfod Gŵyl Dewi Eglwys Saesneg Blaenau Ffestiniog. Argraffwyd gan J. D. Davies & Co. Swyddfa’r Rhedegydd ym 1911. Mae fy nghyfaill Steffan ab Owain wedi manylu ar hanes y Wasg yma’n ‘Stiniog mewn ysgrifau diddorol sawl blwyddyn yn ôl.

Ym mhennod ola’r gyfrol fechan 55 tudalen, fe gawn yr hyn a eilw’r awdur yn ‘ddifyrion barddonol’ - nifer o englynion gan mwyaf ynghyd ag ambell bennill a rhigwm gan feirdd a rhigymwyr lleol.

Ymddengys fod yr hen gymeriad o fardd, Morris Jones - Meurig Elen, Tanygrisiau [fu farw ym 1883] yn un tra sydyn ei ymatebion, a hynny ar gynghanedd. Roedd o a thri chyfaill yn dod i fyny o Danygrisiau un pnawn Sadwrn pan oedden nhw’n adeiladu’r farchnadfa. 

 

Gwnaeth un o’r cyfeillion sylw am y farchnadfa pan atebodd Meurig efo’r cwpled yma:

‘Marchnadfa rad frad i fro,

Neu i ddiawliaid gribddeilio’.

Gofynnodd Evan Davies, Tŷ Hen i Meurig pan oedd o’n rybela un tro:

‘Ai rybela wyt ti Meurig

I ennill dy fara a’th gig?’

“Ia”, meddai Meurig,

‘Diofid ydwyf Evan, - er bawlyd

    Rybela ym mhobman;

‘Wy’n lluchio bob yn llechan,

Rhai’n grych, rhai gwych a rhai gwan’.

Soniais am William Williams - Gwilym Ystradau [1813-61] rai blynyddoedd yn ôl yn y golofn. Dyma ddau englyn o’i waith yng nghyfrol y Llyfrbryf:

I’r Enllibiwr

Hyll leban yw’r enllibiwr - gwenwynig

   Ei anian a’i gyflwr;

Di-ras yw - yn drahaus ŵr,

Dwfn ei fost, a fyn fwstwr.

Cybydd

Y cybydd beunydd a boena - ei ben

   I hel byd ac elwa;

Ei dduw ef ydyw ei dda

A dim wedi’r byd yma.

Bardd arall o’r cyfnod yma oedd William Jones - Alwenydd - mab Evan a Jane Edwards, Tŷ’r Ynys, Llan Ffestiniog. Bu yntau farw ym 1883 yn Rhiwbryfdir. Mae ganddo ddau englyn i Wraig Lot - y cyfeirir ati yn Llyfr Genesis fel yr un a drowyd yn golofn o halen am iddi feiddio troi ei phen i edrych ar ddinistr Sodom a Gomora, er i Dduw rybuddio pawb rhag gwneud hynny:

Cofiwch Wraig Lot

Gwiriondeb peidio gwrando - rhybudd Iôr

   Er boddhad mawr iddo;

A dirwyn drwg drwy hen dro

Annoeth hynod wnaeth honno.

Ei chofio wneir tra chwyf nen - y miloedd

   Gymylau mewn wybren;

O! Mor chwith fu troi merch wen

Yn welw golofn halen.

Dyma englyn gan Lewis Edwards - Llewelyn Twrog [1832-61] i’r ‘tepot’. Rhaid cofio ein bod ni’n ôl yn y cyfnod pan ddodwyd y tegell ar y tân i ferwi dŵr - pan nad oedd sôn am y dyfeisiadau trydanol a ddefnyddir yn ein ceginau heddiw:

Tepot

Un i droi gwledd o’r dŵr glân - frwd depot!

   Hyfryd ‘dap’ y pentan;

Bochog ddarllawydd bychan

Yw’n trwytho te wrth y tân.

Bu Robert Jones [Robin Bryn Moel] yn ddirwestwr pybyr un tro. Ceisiodd un a alwai ei hun yn gyfaill iddo ei gael i newid ei feddwl, a mynd efo fo am beint i’r dafarn leol. Ond roedd Robin yn daer na thorrai ei ardystiad.  A dyma ei ateb efo’r englyn yma:

Ni cheisiaf fedd na’r gyfeddach - er blys

   I’th blesio di’r gelach,

Pe crefit lawer cryfach

Da’i sut ‘n y byd, satan bach.

Cynhwysir yr englyn Saesneg yma’n y bennod - englyn enwog Gwilym Deudraeth [1863-1940] - ‘bardd yr awen barod’. Dywed y Llyfrbryf i Gwilym adrodd yr englyn o’r maen llog tra’n traddodi anerchiad farddonol, pan udodd mul o gae cyfagos. O glywed hwnnw, torrodd y gynulleidfa oedd yn gwrando allan i chwerthin. Ar ôl iddyn nhw ddistewi, meddai’r cynganeddwr slic:

So well he sings his solo - in the field,

   With a full crescendo;

He does on end, as you know

A tender rallentando.

- - - - - -

Rhan o erthygl Iwan Morgan, a ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Hydref 2025

Senedd Stiniog -Torchi Llewys

Er i gyfnod yr haf fod yn brysur dros ben, nid oes seibiant wrth i aelodau’r siambr dorchi llewys i ymwneud â’r gwaith a’r cynlluniau diweddaraf.

Ymgasglodd y Cynghorwyr ar yr 8fed o Fedi ar gyfer y cyfarfod misol arferol. Cafwyd ymweliad gan Sam Edwards, swyddog menter newydd o’r enw Perthyn, ac fe eglurodd yn fras i’r siambr beth oedd pwrpas y fenter. Dywedodd ei fod yn cynnig cymorth i fudiadau a mentrau cymunedol newydd drwy gynnig cyngor am unrhyw grantiau cychwynnol sydd ar gael, ffioedd cofrestru, costau twrnai ayyb. Eglurodd fod y mudiad yn cyfro Conwy, Môn a Gwynedd a bod yr iaith Gymraeg yn elfen annatod ohono. Awgrymodd y Cynghorwyr y dylent gysylltu â Menter y Wynnes a Chwmni Bro hefyd i weld a fyddai modd iddynt gydweithio yn y dyfodol. Diolchwyd iddi am ei chyflwyniad ac am ei hymdrech i ddod o flaen y Cyngor Tref.

Derbyniwyd gohebiaeth gan aelod o’r cyhoedd yn holi ynglŷn â sefyllfa’r hen giosg ffôn ar Stryd Glynllifon. Nid oes unrhyw ddefnydd yn cael ei wneud ohono ar hyn o bryd a does dim ffôn wedi bod ynddo ers tro byd, a does gan y Cyngor Tref mo’r hawl i’w ddymchwel. Cytunodd y Cyngor Tref i’w gadw dan glo ar hyn o bryd ac i edrych ar y posibilrwydd o roi ‘De-fib’ ynddo yn y dyfodol agos.

Mae’n amhosib bellach i gael cyfarfod heb i’r Parc godi ei ben. Nid newyddion drwg tro yma diolch byth, ond penderfyniad y dylai’r Clercod drefnu a chyfweld a phenodi swyddog fydd yn gyfrifol am agor a chau’r gatiau er mwyn ceisio cael gwell trefn ar y lle. Trefniad byr dymor bydd hwn oherwydd tenantiaid y Pafiliwn fydd yn gyfrifol am hyn pan fydd yr adeilad hwnnw’n barod i rywun fynd iddo. Y sefyllfa ar hyn o bryd - mae’r cynlluniau’n ôl yn nwylo’r pensaer yn dilyn ymweliad safle gan is-bwyllgor y Cyngor Tref. Manylwyd ar y rhestr waith gwreiddiol a phenderfynwyd gwneud newidiadau iddo. 

Wrth sôn am y Parc, parhau mae saga’r MUGA! (Ardal Chwarae Aml-ddefnydd... multi-use games area) Disgwyl mae’r Cyngor i gael prisiau gan ambell gwmni er mwyn codi uchdwr y ffens o’i amgylch. Gan mae arian cyhoeddus sy’n cael ei wario, mae’n rhaid cael dyfynbrisiau gan wahanol gwmnïau. Mae’r broses yn hirwyntog weithiau ac mae angen amynedd sant, fel trio troi tancer yn Llyn Ffridd ond, dyfal donc….

O dan eitem “Rhybudd o Gynnig”:

• Soniwyd bod Maer tref Rawson, Chubut, eisiau cryfhau’r cyswllt sydd rhyngddynt hwy a ninnau’n Stiniog. Cytunodd bawb fod hyn yn beth da. Rydym, fel y gwyddoch, yn anfon un aelod ifanc o’n cymdeithas yno’n flynyddol a braf fyddai cael croesawu person ifanc o Batagonia yma atom ni yn yr un modd. Cytunodd y Cynghorydd Rory Francis i lunio cytundeb teithio ffurfiol gyda thref Rawson. 

• Cais gan y Cynghorydd Marc Thomas i archebu dwy fainc ar gyfer trigolion Manod, i’w cyfnewid â’r hen rai gyferbyn â’r Wynnes. Mae’r ddwy sydd yno wedi cael llawer o ddefnydd ac wedi gweld dyddiau gwell. Cytunodd pawb.

Yn y cyfarfod Mwynderau (22/09), manylwyd a derbyniwyd yr adroddiadau diweddaraf gan swyddogion y Llwybrau Cerdded, y Caeau Chwarae a Chynnal a Chadw. Gwelwyd bod ychydig o waith clirio coed angen ei wneud o bopty rhai o’r llwybrau cerdded ond mae rhai pethau yn gyfrifoldeb Cyngor Gwynedd. Felly, cytunwyd i basio’r pethau hynny ymlaen i Gaernarfon a gofyn am gael diweddariad ganddynt pan fydd y gwaith wedi ei wneud. 

Cytunwyd i brynu hadau blodau gwyllt cynhenid i’r Berllan, ynghyd â llogi peiriant ysgraffio am benwythnos. Hefyd, fe gytunwyd i brynu offer, bylbiau ac yn y blaen ar gyfer ein meithrinfa fach newydd (fydd dan oruchwyliaeth ein garddwyr). Y gobaith yw y bydd y buddsoddiad dechreuol hwn yn arbed arian sylweddol i’r Cyngor Tref yn y dyfodol gan ein galluogi i dyfu planhigion ein hunain ac felly’n dileu’r angen i brynu blodau o feithrinfeydd allanol. 

Penderfynwyd hefyd wneud cais i 'Cadw Cymru’n Daclus' am eu pecyn ‘Perllan’. Mae’r pecyn yn cynnwys 15 coeden, 320 o fylbiau cynhenid, offer garddio ac ati. Dwi’n siŵr y cytunwch ei fod yn becyn gwerth i’w gael. Mae’r clerc mewn cysylltiad â nhw eisoes.

Yn dilyn cais gan glwb pêl-rwyd y dref, cytunwyd i ofyn i'r cwmni a osododd y cae MUGA yn y Parc i gynnwys marciau cwrt pêl-rwyd arno. Bydd yn siŵr o gael defnydd cyson gan y clwb.

Derbyniwyd gohebiaeth gan gwmni ‘Crazy Road Walls’, yn holi tybed a fyddai gan y Cyngor ddiddordeb mewn cael ymgynghoriad ar-safle hefo nhw i drafod y posibilrwydd o gael Parc Sglefrio newydd. Fel y gwyddoch, mae’r un hen wedi ei ddymchwel am iddo ddechrau mynd yn beryglus i’w ddefnyddio. Cytunwyd i fynd ymlaen â hyn gan obeithio y cawn gyngor arbenigol gyda’r prosiect - o’r grantiau sydd ar gael i’r adnoddau diogelwch diweddaraf ayyb. Bydd yr ymgynghoriad yn cael ei hysbysebu pan gawn ddyddiad penodedig, gan obeithio y daw pawb sydd â diddordeb draw i’r safle i gyfrannu.

Digon i gadw pawb yn brysur dros y gaeaf felly.

Hwyl am y tro, DMJ. Safbwynt fy hun yn unig.

PEN-BLWYDD HAPUS I LLAFAR BRO YN 50 OED!

Ym mis Hydref 1975 y cyhoeddwyd rhifyn cyntaf Llafar Bro ac mae wedi gwasanaethu'r ardal yn ffyddlon ar hyd y blynyddoedd … 11 copi'r mis heb fethu'r un a hyd yn oed yn ystod Clo'r Covid fe gaed copïau digidol o’r papur. 

Dyma gyfle i ddiolch i’r holl wirfoddolwyr sydd wedi bod ynghlwm â’r papur ers y dechreuad, y dosbarthwyr ffyddlon, y cyfranwyr achlysurol a’r colofnwyr parhaol, y rhai sy’n hysbysebu yn y papur ac yn talu am gael gwneud ac sy’n help mawr iawn i’r papur lwyddo yn ariannol. Hefyd rhaid diolch i’r darllenwyr wrth gwrs sydd wedi cadw'r papur ar ei draed am bum degawd trwy ei brynu yn gyson. Diolch i chi i gyd!

Ond, yn y paragraff cyntaf ar dudalen flaen y rhifyn cyntaf mae Cadeirydd Cymdeithas Papur Bro yn gofyn:

“A oes angen papur newydd sbon i gylch Ffestiniog? A fyddai gan y papur hwnnw gyfraniad pendant i fywyd a diwylliant yr ardal? Credaf fy mod yn siarad dros y mwyafrif wrth ateb yn ffafriol i’r ddau gwestiwn yma.”

Roedd yn iawn wrth gwrs ac mae’r darllenwyr wedi parhau i’w brynu. Aiff yn ei flaen:

“Yr atebion pendant yma yw’r symbyliad sydd tu ôl i’r fenter newydd bleserus hon – y teimlad fod yma le i bapur Cymraeg sydd yn ymwneud yn hollol a’r ardal; papur sydd yn cael ei gynhyrchu gan bobl yr ardal, a heb unrhyw gyswllt a chwmnïau a diddordebau oddi allan i’r plwyfi. Eich papur chi! Y nod yw gwasanaethu'r chwe rhanbarth yng nghylch Ffestiniog – Tanygrisiau, Blaenau, Y Manod, Llan Ffestiniog, Maentwrog, Gellilydan a Thrawsfynydd.”

Ac mae hyn wedi parhau. Roedd gwaith y gwirfoddolwyr yn dra gwahanol i’r hyn ydi o rŵan. Roedd gosod y papur at ei gilydd yn waith anodd - nid fel heddiw pan fo technoleg ddiweddar yn medru gwneud gwaith fel hyn drosoch … papur a phâst a theipwyr yn teipio pob gair oedd i ddechrau … dim anfon e-byst neu wneud gwaith ar y cyfrifiadur fel heddiw. Mae’r 50 mlynedd diwethaf wedi gweld chwyldro yn y modd y caiff papurau bro eu cynhyrchu a bellach maent yn lliwgar ac wedi ei gosod yn broffesiynol. Chwarae teg i'r gwirfoddolwyr cyntaf mi ddaru nhw weithio'n galed i gael popeth i drefn ar ben bob mis.

Rhan o'r arddangosfa ddathlu, yn Oriel Llyfrgell y Blaenau

Roedd Llafar Bro yn rhan o fudiad cenedlaethol yng Nghymru yn y 1970au … cynhyrchwyd degau ohonynt ymhob rhan o’r wlad a theg dweud nad oedd ardal yng Nghymru heb Bapur Bro ac mae’r mwyafrif llethol yn dal i fynd heddiw mewn cyfnod lle mae pobl yn medru cael eu newyddion lleol o ffynonellau eraill ond tebyg fod y papurau bro yn dal i ffynnu oherwydd bod y darllenwyr yn ei hoffi a hir y pared hynny. Maent yn rhad er fod prisiau papurau dyddiol wedi cynyddu yn sylweddol. Ymdrech i roi gwasanaeth lleol yn Gymraeg oedd nod y papurau hyn ac ymdrech i gael pobl leol i uniaethu gyda newyddion eu bro a chael barn bro yn hytrach na barn Llundain a dinasoedd Lloegr lle cynhyrchir y mwyafrif llethol o bapurau dyddiol.

Mae tudalennau blaen y rhifynnau cynharaf yn codi dadl bob tro ac mae nifer o’r darllenwyr yn ateb gyda’i barn yn y rhifynnau canlynol … rhywbeth nad sydd yn digwydd yn aml yn ddiweddar. 

 

Yn y rhifyn cyntaf cawn groeso a bwriad y papur newydd hwn ac yna yn yr ail [chwith] cawn ddadansoddiad o’r Stryd Fawr a Heol yr Eglwys efo’r siopau sy’n cau. 

 

Yn y trydydd rhifyn ceir cwyn am yr holl lanast ar ochr y ffordd i lawr i Danygrisiau efo'r holl waith o dirlunio un ochr o’r ffordd … pobl yn flin iawn mae’n debyg! Ac roedd y pennawd ddim yn helpu i leddfu’r consýrn: 'O’r Nefoedd Dyma Le’! 

 

 

Yn rhifyn Ionawr 1976 cawn ddadansoddiad o’r manteision a’r anfanteision o gael cynnwys y Blaenau yn y Parc Cenedlaethol … ond penderfynu yn erbyn gwnaeth yr awdurdodau ar y pryd. Yn rhifyn Chwefror 1976 ceir ymateb chwilboeth i’r holl dai haf sy’n cael eu creu yn y fro … dyma’r cyfnod pan gofnodwyd fod ‘holl’ dai pentref Rhyd yn dai haf a bod Tanygrisiau yn dechrau mynd yn hafan i dai haf … beth oedd i’w wneud? Wel fawr ddim a deud y gwir, dim ond rhybuddio'r dref a'r trigolion i fod yn fwy gwyliadwrus o'u treftadaeth. ‘Trwy Ofer Esgeulustod’ oedd y pennawd bryd hynny yn 1976. Ceir sylwadau ymhob un o’r rhifynnau cynharaf

Mae consýrn yn dal i fodoli yn dref heddiw. Mae pobl yn dal i boeni am y Stryd Fawr a Heol yr Eglwys sy’n dal efo siopau gwag a tydi pethau wedi newid dim dros y 50 mlynedd diwethaf mae’n ymddangos ac felly gyda’r Parc Cenedlaethol a dan ni'n dal heb fentro i mewn er bod sôn parhaol am wneud hyn. Felly gyda thai haf sydd wedi cynyddu yn sylweddol mewn nifer dros y 50 mlynedd diwethaf ac mae'r Cyngor Sir wedi cyflwyno mesurau llym i leihau y broblem fel y mae’n cael ei gweld. Yn sicr mae mwy o Saesneg i’w glywed ar ein strydoedd heddiw nag oedd yn 1975 ac rydym yn dal i sôn am hyn. 

Ac er fod bomio yr IRA bellach wedi peidio ers rhai blynyddoedd rydym yn dal i resynu am y bomiau sy’n syrthio ar bobl Iwcrain a thrigolion Gaza ac mae’r dioddefaint ofnadwy yr hil-laddiad yn Gaza yn troi stumog rhywun. Ond rhaid cofio ni siaradwyr Cymraeg ein bod ni YMA O HYD ac yn dal i fynd ac mae Llafar Bro yn dal i fynd a dal i gyfrannu. Ond ‘byddwch wyliadwrus o’ch treftadaeth’ … mae sylwadau’r Cadeirydd yn y rhifyn cyntaf yr un mor briodol heddiw!

TVJ

- - - - - - - - -

Dyma rai o'r cyfarchion penblwydd yn rhifyn Hydref:

Llongyfarchiadau

Am hanner canrif, mae Llafar Bro wedi bod wrth galon cymunedau ardal Ffestiniog - yn rhannu ein straeon, yn dathlu ein diwylliant, ac yn cryfhau’r iaith Gymraeg. Rydym yn llongyfarch pawb sydd wedi bod yn rhan o’r gwaith o gasglu, paratoi a dylunio’r papur, boed hynny yn y gorffennol neu y presennol, ac am eu hymroddiad a’u gwasanaeth. Boed i Llafar Bro barhau i ysbrydoli ac i hysbysu pobl yr ardal am flynyddoedd lawer i ddod.  Llongyfarchiadau oddi wrth Liz Saville Roberts a Mabon ap Gwynfor  (Aelodau Seneddol, San Steffan a Senedd Cymru)

-----

Dymuna Clwb Rygbi Bro Ffestiniog ddiolch am gefnogaeth Llafar Bro dros hanner canrif gan fod Llafar Bro yn wastad yn cynnwys adroddiadau Bro. Diolch eto!

-----

Mae Cymdeithas Hanes Bro Ffestiniog yn falch o longyfarch Llafar Bro ar ddathlu ei hanner canmlwyddiant eleni. Diolch hefyd i’r sawl sydd wedi cyfrannu cymaint tuag at sefydlu’r Gymdeithas Hanes. Bydd ein disgynyddion yn ddiolchgar ichi am rannu eich hanes ar eu cyfer. Braint i Gymdeithas Hanes Bro Ffestiniog yw cael rhannu’r wybodaeth am y dathliad arbennig i’n papur bro, mewn arddangosfa arbennig yn oriel Llyfrgell y Blaenau. Daliwch ati, a diolch am fod rhan mor bwysig a chefnogol i’ch hardal.

-----

Diolch am eich gwasanaeth! Hoffai pawb yn Seren a Gwesty Seren longyfarch Llafar Bro am wasanaethu'r gymuned dros y 50 mlynedd ddiwethaf!

----- 

Rydym mor falch o glywed bod Llafar Bro wedi cyrraedd ei 50oed , Pen-blwydd hapus mawr i chi. Rydwyf wedi bod ynghlwm â’r Dref Werdd ers 6 mlynedd a chyd-weithio gyda Llafar Bro ers hynny gyda gwybodaeth i’r cyhoedd am ein holl waith llesiant ac amgylcheddol mae’r Dref Werdd wedi ei greu dros y blynyddoedd. Roeddwn yn ymwybodol iawn o Llafar Bro pan oedd y gŵr yn olygydd 25 mlynedd yn ôl, ac ar ôl i mi symud i’r ardal, ac wedi bod yn ei ddarllen yn frwd ers hynny. Rydym erbyn hyn yn dosbarthu Llafar Bro ar draws yr ardal, ac wrth ein boddau yn gallu lledaenu newyddion y gymuned i’r gymuned. Ymlaen i’r 50 mlynedd nesaf. Rhian Williams a’r Tîm

----- 

Ymddangosodd yr uchod i gyd yn rhifyn Hydref 2025 

Arddangosfa LLB50