Sgotwrs Stiniog -Llyn Ffridd

Erthygl o'r archif

 Croeso'r gwanwyn tawel cynnar,
Croeso'r gog a'i llawen lafar;
Croeso'r tes i rodio'r gweunydd,
 gair llon, ac awr llawenydd.

A dyna hen bennill telyn yn croesawu'r gwanwyn inni. Ac yn sicr fe fydd sawl sgotwr yn falch o'i groesawu 'â gair llon', ac ar ôldyheu dros y misoedd diwethaf am 'awr llawenydd' unwaith eto o fedru gafael yn yr enwair. Hei lwc mai gwanwyn go iawn fydd o ac nid fel yr un oeraidd a gafwyd yb llynedd.

Ychydig yn ôl yr oeddem yn ofni y byddai Llyn y Ffridd -neu Llyn Ffridd y Bwlch a rhoi ei enw llawn iddo- yn cael ei gladdu o dan dunelli lawer o rwbel y chwarel*. Ond daeth 'gair llon' oddi wrth berchnogion newydd hen chwareli'r Oakely yn dweud nad oedd ganddynt unrhyw fwriad i'w gladdu o'r golwg.

 

Llyn Ffridd y Bwlch. Llun -Paul W.

Tydi Llyn y Ffridd ddim yn lyn naturiol, ond yn un a gronnwyd rywbryd yng nghanol y ganrif diwethaf i roi dŵr i hen Chwarel y Welsh Slate fel y byddai'n cael ei galw, sef rhan isaf hen chwareli'r Oakeley. Ond ers sawl degawd bellach y mae o wedi dod yn rhan o'n hamgylchfyd, fel y mae rhai llynnoedd eraill a wnaed gan wahanol chwareli yn ystod oes aur y diwydiant llechi yn ein hardal. Rhai fel Llyn Newydd Dubach, Llyn Mawr Barlwyd, a Llyn Newydd Bowydd.

Roedd hi'n dda iawn cael cadarnhad, beth bynnag, nad oes gan y chwarel fwriad i'w gladdu o'r golwg.
- - - - - - - - - - - - - - -
 

Ymddangosodd yr uchod yn wreiddiol yn rhifyn Mawrth 1998 (rhifyn 250!) yn rhan o gyfres y diweddar Emrys Evans.

Roedd yr isod wedi ymddangos yn gynharach, mewn erthygl ar dudalen flaen rhifyn Tachwedd 1997, dan y pennawd 'Tomen o Drafferth' yn datgan pryder am y cynlluniau i ymestyn tomennydd yr ardal.

 

* Gwelsom i gyd sut mae'r domen newydd o dan argae Llyn Ffridd wedi tyfu yn ddiweddar, a bwriad y cwmni yw tipio ar hyd glan pellaf y llyn... ac ar draws dwy nant gan eu cuddio am byth -Nant Iwerddon a Nant Jôb Elis- tuag at y ffordd fawr. Mi fydd y llyn i'w weld o'r ffordd o hyd ond mi fydd wedi ei amgylchynu ar dair ochr gan lechi, felly'n cael effaith amlwg ar gwm hyfryd sy'n boblogaidd gan bysgotwyr a cherddwyr...