Stolpia- Damwain Awyren 1952

Y mae gennyf gof o gyffro mawr pan oeddwn yn hogyn a chryn sôn a siarad am ddigwyddiad arswydus rhywle draw tros y mynyddoedd i’r gogledd o Riwbryfdir. Deuthum i ddeall blynyddoedd yn ddiweddarach mai damwain ofnadwy i awyren Douglas Dakota EI-EFL o’r enw ‘Saint Kevin’ yn eiddo i gwmni Aer Lingus, Iwerddon oedd achos y cyffro.

Dyma’r hanes yn fras- Ar y 10fed o Ionawr, 1952 gadawodd yr awyren faes awyr Northolt gerllaw Llundain a hedfan draw am Ddulyn yn Iwerddon gyda 20 o deithwyr a thri aelod o’r criw arni hi. Yn ystod yr ehediad cysylltodd y criw â’r goleudwr yn Daventry, ger Northampton am 5.56 yr hwyr yn ddiffwdan, a dweud mai’r pwynt nesaf i adrodd yn ôl a fyddai Nefyn ym Mhenrhyn Llŷn. Gyda llaw, roedd hi i fod i gyrraedd maes awyr Dulyn am ddeng munud wedi wyth (8:10) y noson honno. 

Pa fodd bynnag, tra roeddynt yn hedfan oddeutu 6,500 troedfedd uwchlaw Bwlch Rhediad, nid nepell o Nant Gwynant ger Beddgelert plymiodd yr awyren a cholli ei hadain dde yn dilyn tyrfedd (h.y. cynnwrf chwyrn o aer), neu efallai oherwydd bod rhew wedi casglu arni hi, ac aeth ar ei phen i ganol y gors yng Nghwm Edno gan ladd pawb a oedd ar ei bwrdd.

Clywyd sŵn yr awyren yn taro’r ddaear gan rai yn Nant Gwynant am 7:10 a gwelwyd goleuni llachar o leoliad y gwrthdrawiad, ac o ganlyniad, ffoniwyd yr heddlu yng Nghaernarfon. Ymhen amser, ac erbyn hanner nos, roedd oddeutu cant o bobl wedi ymgasglu i chwilio amdanynt drwy’r tywydd anghynnes gan gynnwys aelodau o’r heddlu a’r gwahanol awdurdodau. 

Dywedir bod yr adain a gollwyd oddeutu 200 llath oddi wrth weddill y malurion, a’r unig beth a welwyd ger y darnau drylliedig oedd doli merch fach a laddwyd arni hi. Ceisiwyd cael cymaint o’r rhai a gollodd eu bywydau oddi yno a’u hadnabod, ond nid oedd hynny yn bosib gyda’r cyrff yn nyfnder y gors. Cafwyd hyd i rai fodd bynnag a chladdwyd 12 ohonynt ym mynwent newydd Llanbeblig, Caernarfon. 

Cysegrwyd y fan lle digwyddodd y ddamwain ar 17 Ionawr a rhoddwyd ffens oddi amgylch y fynwent. Gosodwyd carreg goffa hefyd gan Barc Cenedlaethol Eryri nid nepell o’r fangre. 

Roedd y ddamwain hon yn cael ei chyfrif fel un o’r rhai gwaethaf i awyrennau, ac yn 10fed ar y rhestr ym Mhrydain ar y pryd. Dyma lun o safle’r ddamwain ychydig ar ôl y gwrthdrawiad-

Dau aelod o’r heddlu yn chwilio gweddillion yr awyren

Awyren fel hon a gollwyd yn y ddamwain ofnadwy yng Nhwm Edno yn 1952

- - - - - - - - - - - - -

Erthygl gan Steffan ab Owain a ymddangosodd yn rhifyn Gorffennaf-Awst 2024