Syniadau GwyrddNi yn siapio!

Os ydy unrhyw beth gwerth ei wneud yn dechrau gyda sgwrs dda, yna mae Neuadd Llan Ffestiniog yn le da iawn ar gyfer hynny. 

Ar nifer o nosweithiau yn Ionawr a Chwefror, daeth trigolion Bro Ffestiniog draw ar gyfer cyfarfodydd y Cynulliad Cymunedol ar yr Hinsawdd Bro Ffestiniog, sy’n cael ei gydlynnu a’i hwyluso gan fudiad GwyrddNi. Mae’r criw yn y broses o ateb y cwestiwn: 

Sut allwn ni ym Mro Ffestiniog ymateb yn lleol i newid hinsawdd?

Yn ystod y cynulliadau blaenorol daeth aelodau ynghŷd i ddod i adnabod ei gilydd, i rannu eu profiadau o newid hinsawdd yn lleol a dechrau rhannu eu sgiliau a’r hyn yr hoffen ddysgu neu wybod mwy amdano. Maent hefyd wedi bod yn dychmygu’r dyfodol gwell y gellir ei greu yn lleol petai ni’n dechrau ymateb i newid hinsawdd rwan. Trwy’r trafodaethau maent bellach wedi cytuno ar bedwar pwnc i’w harchwilio ymhellach: Tyfu Bwyd, Insiwleiddio Cartrefi, Rhannu Sgiliau ac Ynni Cymunedol. 

Yn ystod y trydydd Cynulliad hwn bu cyfle i ddatblygu rhai o’r themâu a’r syniadau hyn ymhellach, gyda’r nod o ddylunio prosiectau a chynlluniau fydd yn cael eu tynnu ynghyd mewn Cynllun Gweithredu. Yn ystod y Cynulliad hwn cawsom hefyd gyfle arbennig i glywed gan ddisgyblion ysgol leol, sydd wedi cymryd rhan mewn cynulliad yn eu hysgol dan arweiniad Swyddog Addysg GwyrddNi sef Sara Ashton-Thomas, sydd hefyd yn hogan leol! Roedd syniadau’r plant yn wych ac yn rhoi tân ym moliau pawb oedd yn bresenol! 

Mae’r cwbl wedi arwain at sgyrsiau pellach am brosiectau ychwanegol gan gynnwys cynllun datblygu natur lleol. Daeth undeg pedwar aelod newydd i’r cynulliad hefyd  - unigolion o nifer o swyddi a meysydd gwahanol - er mwyn rhannu eu profiad a’u harbenigedd, gan helpu’r criw i siapio a datblygu eu syniadau ymhellach. 

Bydd Cynllun Gweithredu Cynulliad Bro Ffestiniog yn barod yn fuan, ar ôl y Cynulliad Cymunedol olaf ym Mawrth, a bydd modd i chi ei ddarllen ar wefan GwyrddNi.

Gallwch hefyd arwyddo Addewid GwyrddNi - ar ôl gwneud hynny byddwn yn ebostio’r cynllun atoch unwaith mae’n barod.

Efallai bod llawer ohonom yn teimlo nad yw hwn yn gyfnod cyffrous iawn, ond o edrych ar y cyfoeth anferth o syniadau sydd yn deillio o’r broses hon, mae’n sicr yn teimlo i mi fel bod y dyfodol yn dal yn llawn gobaith. 

Nina Bentley,
Hwylusydd Cymunedol GwyrddNi ym Mro Ffestiniog
- - - - - - - - - - 

Ymddangosodd yn rhifyn Chwefror 2023

Adloniant; Diwylliant; Chwyldo!

Ar Nos Wener olaf Ionawr cafwyd noson o sgwrs a chân yng nghaffi Antur Stiniog ynghanol y Blaenau. Cangen Bro Ffestiniog o Yes Cymru, yr ymgyrch dros annibyniaeth oedd wedi trefnu’r noson, y cyntaf mewn cyfres o nosweithiau i ddiddanu a diddori.

Daeth cynulleidfa dda i fwynhau noson efo Elidyr Glyn -prif leisydd y grŵp poblogaidd Bwncath, ac enillydd Cân i Gymru 2019- yn canu rhai o’u hanthemau yn ogystal ag ambell glasur fel Y Dref Wen a Strydoedd Aberstalwm, a chloi’r noson efo pawb yn cyd-ganu Yma o Hyd! 

Elidyr Glyn a Myrddin ap Dafydd. Llun Gai Toms

Yno hefyd oedd y Prifardd ac Archdderwydd Cymru, Myrddin ap Dafydd yn rhoi sgwrs ddifyr iawn yn plethu’r cwricwlwm addysg newydd, adnoddau naturiol a thrafnidiaeth Cymru, a newid hinsawdd. Ar ôl egwyl fer bu’n adrodd rhai o’i gerddi, yn ddwys ac yn ddoniol, a’r gynulleidfa yn gwrando’n astud ac ymateb yn deimladwy. 

Fe gafwyd ymateb gwych gan bawb i’r noson gynta yn y gyfres. Roedd yn arbennig o braf gweld dwsin o bobl ifanc yn dod i mewn i wrando’n benodol ar Elidyr a chael tynnu eu lluniau efo fo!

Awyrgylch braf Tŷ Coffi Antur Stiniog. Llun Paul W

Cyfres Caban ydi enw'r digwyddiadau yma, i adlewyrchu caban y chwareli, lle'r oedd y gweithwyr yn trafod materion gwleidyddol a diwylliannol y dydd, ac yn canu a diddanu ei gilydd yn ystod egwyl o’u gwaith. Y gobaith efo’r gyfres ydi llenwi bwlch ar ôl i Gymdeithas y Fainc Sglodion ddod i ben, yn ogystal â chynnig adloniant a chodi trafodaeth am ddyfodol ein cymunedau a’n cenedl. Gobeithio y gwelwn ni chi yno tro nesa’.

 

  

Bu ail noson* y gyfres ar Nos Wener olaf y mis bach, Chwefror 24ain, a'r olaf yn y gyfres ar Nos Wener olaf mis Mawrth, i gyd yng nghaffi Antur Stiniog. 

Gobeithir cynnal gig neu ddau yn y misoedd i ddod hefyd, o bosib yn Y Pengwern, a bydd ail gyfres Caban y gaeaf nesa gyda lwc. 

Bu criw o’r cefnogwyr yn chwifio baneri wrth drofan Bwlch y Gwynt ar fore oer ond braf yn Ionawr hefyd, i godi ymwybyddiaeth i’r ymgyrch, a chael ymateb gwych eto gan y gyrrwyr a’r teithwyr. Mae croeso i bawb ymuno yn ein cyfarfodydd a’n gweithgareddau; dewch draw am sgwrs!

- - - - - - - - - - - 

Ymddangosodd yn rhifyn Chwefror 2023

* Hanes yr ail a'r drydedd noson yn y gyfres

 

Diolch o galon i BroCast Ffestiniog (ffilm) ac i griw Radio Yes Cymru (podlediad) am roi'r noson ar gof a chadw.

Sgwrs Myrddin Radio Yes Cymru

 

Hanes Rygbi. Cae'r Ddôl

Yn mis Gorffennaf 1976 cafodd pwyllgor Clwb Rygbi Bro Ffestiniog y syniad i ofyn am dir i gael cae rygbi ar y Ddôl pan oedd y cynllun i symud tomen Glanydon i gyffiniau caeau Tanygrisiau – ond cafwyd ar ddeall mae adennill tir i gael tir diwidiannol oedd y cynllun – felly gofynwyd os oedd yn bosib cael cae o dan ysgol Glanypwll a'r lladd-dy. Gwnaed mwy o ymholiadau wrth i aelodau'r clybiau criced a rygbi edrych i mewn i’r posibilrwydd o cael caeau a’r y DDol. 

Gwnaed cais yn mis Hydref 1976 i gyngor Meirionnydd am gae wrth yr hen ysgol a chais i ddefnyddio'r ysgol fel clwb gan Glyn E Jones (trysorydd) ac edrychwyd i mewn i’r ochr ariannol fel  grantia. Cafwyd Pwyllgor Arbennig yn Hen Ysgol y Ddôl, 30 Hydref  1976 i drafod addasu'r adeilad i fod yn glwb i’r Clwb Criced a'r Clwb Rygbi. 

Roedd Dr Boyns a Glyn E Jones wedi bod yn canfasio cynghorwyr lleol a oedd yn unfrydol dros y syniad o gaeau chwarae yn Nhanygrisiau fel roedd y trigolion. Roedd y Cyngor am brynu'r hen ysgol a rhoi les o un mlynadd ar hugain i’r clybiau criced a rygbi. 

Mis Ionawr 1977 prynwyd yr  hen ysgol am £6,000  

Y Ddôl

 

12 Fedi 1977   PAWB yn anfodlon am gyflwr y caeau. Roedd Dr Stewart o Goleg Aberystwyth sydd yn awrdurdod cyndnabyddedig ar feysydd chwarae wedi bod yn archwilio'r caeau ac yn ei adroddiad yn dweud y byddai y caeau yn dirywio o flwyddyn i flwyddyn os na bydd rhywbeth yn cael ei wneud yw gwella .

Cyfarfod Blynyddol 1980                                                                                                                             Capten 1af Elfed Roberts        Capten 2ail R A Davies (Popeye)                                                   Etholwyd Swyddogion ;      Cadeirydd Dr A Boyns    Ysg. Merfyn C Williams    Try. Glyn E Jones Ysg. Gemau Michael Jones    Ysg. Aelodaeth Raymond Cunnington      Rheolwr Cae Gwynne Swyddog y Wasg. Huw Joshua    Arall Gareth Davies   Capten 1af Gwilym James     Ch 24 C 18 E 6  Capten  2 ail Michael Jones     Hyfforddwr i'w benodi

12 Fehefin 1980    Pwyllgor ( Manod )
Gofynwyd i Mike Smith fod yn Hyfforddwr y Clwb o Fis Awst 1980                                                  Gareth Davies fel Is Capten tim 1af     Diolch i pawb oedd yn helpu ar Nos Fawrth yn y Clwb

Tyllau wedi ei gwneud i’r pyst – ond y pyst heb gyrraedd o’r goedwig                                                Tancard newydd - Chwaraewr Gorau yr Ail Dim  - Rhodd Tony Coleman

Medi 1980  Gêm cyntaf a’r y Ddol   

Colli!   Bro  4  v    Bethesda 13  

Bro II  6  v   Bethesda II  32                                 

4Hydref 1980   y ddau dîm yn ennill adref ar y Ddôl  

Bro   15  Abergele  6

Bro II   12   Abergele II   6

- - - - - - - - - -

Crynodeb o erthygl a ymddangosodd yn rhifyn Ionawr 2023. Rhan o gyfres Gwynne Williams

Y Pigwr- dyfodol Bro Stiniog

Ydych chi’n cofio’r Pigwr?  Yn dilyn anogaeth ambell ddarllenwr, daeth ychydig ysbrydoliaeth i roi ychydig eiriau ar bapur i geisio codi ymwybyddiaeth o anghyfiawnderau’r cyfnod anodd hwn. 

Da oedd darllen am gynlluniau’r cwmni llechi Welsh Slate i "ailagor dwy chwarel leol", a chreu 19 swydd newydd ynddynt. Yn anffodus, nid yw’n hollol glir ym mha ran o’r plwy’ y mae’r chwarel "Ffestiniog" dan sylw, ac mae Cwt-y-bugail, dros y ffin ym mhlwy Penmachno, wedi bod ar gau ers degawdau (ac yn yr ardal warchodedig bellach! -Gol). 

Yr Oclis a Gloddfa Ganol, o wefan Welsh Slate

Beth bynnag, mae’r arwyddion yn newyddion da, a diolch i’r cwmni am fuddsoddi yma. Ond wedi meddwl, mae tipyn o ffordd i fynd i geisio ailgodi’r hen dre ‘ma yn ei hôl i’r hyn a fu. 

Pan ystyriwch fod 4 mil o weithwyr yn gweithio’n chwareli Stiniog yn y 19eg ganrif, a phoblogaeth y plwy yn agos i 12,000 ar droad yr 20fed ganrif, i’w gymharu â’r 4,500 sydd yma ar hyn o bryd. Ia, dyna chi, yr ail boblogaeth uchaf yng ngogledd Cymru, ar ôl Wrecsam yn 1901 – yn uwch na Llandudno, Bae Colwyn, Rhyl, Bangor, a’r gweddill y cyfnod! Bu’r dirywiad yr aruthrol, a’i effaith wedi gadael sawl marc ar ein cynefin. 

Mae’r effeithiau i’w gweld y hollol glir i ni, sy’n cofio dyddiau tipyn gwell, cyn i griw Thatcher ddechrau newid y drefn o lywodraeth leol yn 1974. Mae nifer o wleidyddion wedi cau llygaid ar effeithiau’r dirywiad ar ddyfodol Blaenau Ffestiniog fel y dref ddiwydiannol, fasnachol, lwyddiannus yr oedd ar un adeg. 

Mae ambell ddamcaniaeth yn honni bod yr hyn sydd wedi digwydd yma wedi ei gynllunio’n fwriadol, gan y rhai sy’n rheoli o bell, fel rhan o’r plan i ladd cymunedau Cymraeg eu hiaith. Pan feddyliwch amdano, ystyriwch  hanes y cymunedau Cymraeg hynny i gyd dros y blynyddoedd diweddara’. Onid yr un yw tynged pob un ohonynt? Diffyg gwaith i gadw’r bobl ifainc yn eu cymunedau, a’u gorfodi i symud oddi cartre i ennill eu bara menyn. Hynny’n cyfrannu at dai gweigion yn cael eu gwerthu i estroniaid, am brisiau na fedrai’n hieuenctid fforddio’u prynu erbyn hyn.

A gwyddoch yn iawn, siawns, ganlyniadau hynny ar y fro parthed tai haf ac Air B&Bs sydd i’w gweld yn eu hugeiniau o’n cwmpas. Dim ond gobeithio y bydd y cynlluniau diweddar i greu swyddi yn ddechrau’r adfywiad. Roedd erthygl tudalen flaen Llafar Bro fis Ionawr parthed sefyllfa’r iaith Gymraeg yn ein bro yn agor ein llygaid i’r sefyllfa.  Deffrwch bobol annwyl, cyn iddi fynd yn rhy hwyr o ddifri’!

Pigwr

- - - - - - - - - -

Ymddangosodd yn rhifyn Chwefror 2023

                       

Prysurdeb y mentrau cymunedol!

Debyg y bydd 2023 yn flwyddyn pwysig arall i’r fenter cymunedol arloesol ANTUR STINIOG.

Yn 2022 ‘roedd yr Antur yn dathlu 10 mlynedd o fasnachu ac arwain y ffordd yng Nghymru ym maes datblygu twristiaeth cynaliadwy ac wrth ail fuddosddi elw er budd yr economi a chymuned leol.

Bydd eleni yn siwr o fod yn flwyddyn gyffrous arall wrth i’r fenter fynd ati i berchnogi a chymuedoli rhai o adeiladau hanesyddol pwysicaf y dref gan gynnwys Caffi Bolton, Siop Ephraim, safle'r hen dŷ golchi ac Aelwyd yr Urdd.

Mae’r datblygiadau yma yn rhan o weledigaeth ehangach Antur, mentrau cymunedol eraill yr ardal, a busnesau bach lleol i fynd ati i ail berchnogi ein enocomi leol a sicrhau dyfodol ffynnianus i’n Bro -a’n pobl ifanc yn enwedig.

Yr Aelwyd ddoe a heddiw (1. llun trwy law BroCast Ffestiniog cyn i'r estyniad gael ei dymchwel   2. llun Paul W)

 Bu ‘diwrnod agored’ yn llawn gweithgareddau yn Aelwyd yr Urdd ar Chwefror 4ydd i rannu atgofion am yr aelwyd a syniadau ar gyfer datblygu a diogleu’r adeilad i’r dyfodol.

Yn ystod mis Mawrth neu Ebrill (gwyliwch y cyfryngau cymdeithasol) bydd digwyddiad tebyg yn cael ei gynnal yn Stryd yr Eglwys er mwyn clywed syniadau ar gyfer datblygu’r rhan yma o’r stryd fawr.

Felly os oes ganddoch chi atgofion neu eisiau rhannu syniadau am y datblygiadau cyffrous yma cysylltwch â Calfin ar 01766 831 111 neu eiddo@anturstiniog.com
Ceri Cunnington
- - - - - - - - -

CWMNI BRO FFESTINIOG yn serennu unwaith eto.

Llongyfarchiadau enfawr i griw Cwmni Bro am gyrraedd rhestr a luniwyd gan Gomisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol, o'r 100 unigolyn neu fenter neu sefydliad sydd wedi ei hysbrydoli fwyaf. Dyma'r broliant a sgrifenwyd iddynt:

"Mae tîm Cwmni Bro Ffestiniog yn gyfrifol am hwyluso cydweithrediad rhwng busnesau a mentrau cymunedol sy'n cyflogi tua 150 o bobl yn lleol. Maent yn cynnig cyflogaeth barhaol ac yn darparu cyfleoedd gyrfa i weithwyr proffesiynol sy'n dymuno aros yn eu cymuned, lle mae traddodiad o fenter amgylcheddol, economaidd, gymdeithasol, ddiwylliannol a chymunedol".

- - - - - - - - -

Mae'r Dref Werdd wedi bod yn brysur eto: maent wedi dechrau ar y gwaith o blannu perllan gymunedol ger Hafan Deg, rhwng Afon Barlwyd a Rhesdai Cambrian.

Lluniau o dudalen ffesbwc y Dref Werdd

Mi fuon nhw hefyd, trwy roddion hael beicwyr mynydd Antur Stiniog yn clirio llwyni Rhododendron ymledol yn ardal y llwybrau beicio lawr allt, er mwyn adfer cynefinoedd naturiol y safle. Byddant hefyd yn plannu coed brodorol dros y misoedd nesa er mwyn creu cynefinioedd newydd i fywyd gwyllt.

- - - - - - - - -

Ymddangosodd yn rhifyn Chwefror 2023