Sgotwrs Stiniog- Rhwyfwr Bach Guto Glan

Rhan o  erthygl o rifyn Gorffennaf 2005, yng nghyfres reolaidd y diweddar Emrys Evans.

Yn ddiweddar, wrth ‘gael rhyw sbec bach’, fel yr arferwn a’i ddweud, ar nodiadau yr oeddwn wedi eu gwneud o ddyddiadur pysgota Robert Thomas Jones, sylwais ar enw y rhwyfwr sydd uwchben y nodyn yma – sef ‘Rhwyfwr Bach Guto Glan’.

Bu Bob Tom, fel yr arferem a’i alw, yn cadw dyddiadur pysgota rhwng y blynyddoedd 1951 ac 1965.  Y ddau Lyn Gamallt oedd ei brif lynnoedd pysgota, ac o dan y dyddiad y 30ain o Orffennaf 1954 a’r 3ydd o Awst 1955, mae Bob Tom yn nodi iddo ddal rhai pysgod yn y Gamallt hefo Rhwyfwr Bach Guto Glan.

Fedrai ddim cofio a ydw’i wedi son amdano o’r blaen, ond rhywfwr ydi’o sydd ddim ymhlith plu mwyaf adnabyddus yr ardal.  Go ychydig o bysgotwyr y fro sy’n gwybod amdano, mae’n debyg, - a llai na hynny yn gwybod rhywfaint o fanylion amdano.  Ond, yn ddiddorol, mae iddo ei le yng ‘Nghyfres y Rhwyfwyr’.

Yr enw bob dydd yn y chwarel, ar y stryd, ac ar lan llyn, ar gymeriad arbennig yw y ‘Guto Glan’ sy’n rhan o enw y rhwyfwr.  Ei enw llawn oedd Gryffudd Morris Williams, ac yr oedd yn un o ‘Hen Griw y Gamallt, - fel y gelwid y rhai a gerddai Sadwrn ar ôl Sadwrn drwy y tymhorau i bysgota y ddau lyn sydd wrth droed y Graig Goch.

Cafodd y ‘Glan’ yn ei enw oherwydd i’r teulu fyw mewn lle o’r enw Glan Aber yn y Manod am gyfnod.  Ond er iddo fyw y rhan fwyaf o’i fywyd ym Mryn Teg, Cae Clyd, glynodd y Glan wrth ei enw bob-dydd ar hyd y blynyddoedd, yn ogystal ag aelodau eraill o’r teulu.

Yr oedd Guto Glan yn bysgotwr dygn a brwdfrydig, a phluen a bysgotai bob amser - yn yr afon yn ogystal a’r llyn.  Fe’i ystyrrid yn bysgotwr afon da iawn.

Er fod y bluen yma wedi’i galw ar ei ôl, nid ef a’i lluniodd ac a’i cawiodd hi gyntaf.  Roedd gan Guto Glan ddiddordeb mawr mewn plu pysgota, ac yr oedd yn un arbennig o dda am gofio patrymau plu a’r manylion amdanynt.  Cefais i sawl patrwm pluen ganddo o dro i dro, plu a fyddai wedi mynd i’w colli onibai ei fod ef yn eu cofio.  Ond er y diddordeb ni fu iddo gymryd at gawio plu o gwbl.

Rhwyfwr Bach Guto Glan. (Sgan o lun gwreiddiol Gareth T Jones, yn llyfr Emrys, Plu Stiniog, 2009)

Daeth y rhwyfwr yma i sylw pan gafodd Guto Glan afael ar waled blu hen bysgotwr.  Ymhlith y plu ynddo yr oedd y rhwyfwr yma, ac fe’i ffansiwyd ganddo.  Rhoddodd ef ar ei flaen-llinyn nos i bysgota y ddau Lyn Gamallt.  Daliodd rhai pysgod hefo’r rhwyfwr, a chawiwyd rhai ar gyfer eraill o’r ‘Criw’.  Daliwyd gydag ef, ac o fewn dim amser daeth i gael ei alw yn ‘Rhwyfwr Bach Guto Glan’.  Mae y gair ‘Bach’ yn rhan o’i enw oherwydd mai ar fachyn maint 10 y cafodd ei gawio.

Dyma batrwm y rhwyfwr:

Bach    maint 10
Corff    Blaen y corff o sidan gwyrdd lliw afal.  Gweddill y corff o flewyn lliw olif gweddol dywyll.  Rhoi cylchau o eda neu o weiar aur am y corff.
Traed    Petris Brown.
Adain    Tylluan Frech
Ar y blaen-llinyn nos fe’i rhoir, un a’i yn bluen agosaf-at-law neu yn bluen ganol.

A chorff y rhywfwr a dau fath o wyrdd ynddo, eis i edrych llyfrau John Goddard, lle mae ganddo ddisgrifiadau o’r pryfaid yr ydym yn sylfaenu ein rhwyfwyr arnynt.

Yn y disgrifiadau sydd ganddo mae y lliw gwyrdd, - yn gryf neu yn wan, neu ond rhyw arlliw ohono, yn y rhan fwyaf o’r mathau o bryfaid y mae’n gwneud sylw ohonynt yn ei lyfrau. Tybed a ddylem ni roi mwy o sylw i’r lliw gwyrdd yng nghyrff ein rhwyfwyr, a rhoi rhywfaint yn llai o bwyslais ar ‘y cochddu’?
- - - - - - -

Gallwch ddilyn y gyfres i gyd trwy glicio ar y ddolen 'Sgotwrs Stiniog' isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.

(Angen dewis 'web view' os ydych yn darllen ar eich ffôn)

Mwy am Y Rhwyfwyr