Stolpia- Arlunwyr dieithr yn ein bro

 Rhan o gyfres Steffan ab Owain, y tro hwn o ddegawd yn ôl.

Dros y blynyddoedd bu amryw o arlunwyr dieithr yn ein plith yn darlunio tirwedd a phobl ein bro. Un o’r rhai enwocaf oedd William Turner (1789-1862) a ddarluniodd Dyffryn Ffestiniog o Dan-y-Bwlch. 

Arlunydd adnabyddus arall oedd David Cox (yr hynaf) 1783-1859 a ddarluniodd Dyffryn Ffestiniog a Phlas Tan-y-Bwlch. Roedd ef yn un o griw y drefedigaeth artistig a ymsefydlodd ym Metws y Coed. Dyma ddarlun del o Westy’r Pengwern wedi ei wneud ganddo.

Sylwais bod hwn ar wefan Pengwern Cymunedol, ac mae hi’n beth braf gallu dweud bod yr hen westy wedi ail-agor- gyda diolch i amryw o gefnogwyr brwd. Gobeithio bod dyfodol disglair i’r Pengwern a bydd pobl yn tyrru yno unwaith eto fel yn y dyddiau gynt. 

Credaf hefyd bod ei fab, David Cox (ieuengaf) 1809-1885 wedi tynnu ambell lun o’r ardal hefyd, ac os cofiaf yn iawn, onid oes ganddo lun o hen dai Dol Clipiau, neu dai Tre’r Ddôl a ddiflannodd dan ‘Domen Fawr’ hen Chwarel Oakeley lawer blwyddyn yn ôl? Pwy all gadarnhau hyn? 

Bu amryw o arlunwyr pwysig eraill yma o dro i dro a gallwch weld darluniau amryw ohonynt ar  wefannau’r rhyngrwyd. 

Dyma enwau un neu ddau o’r lluniau a’r artistiaid – Melinau Pengwern gan Paul Sanby (1725-1809) a llun diddorol o Dref a Dyffryn Ffestiniog o waith Edmund John Niemann Snr. (1813-1876), er mai’r pentref a welir ynddo, mewn gwirionedd. 

Hen ddarlun diddorol hefyd yw’r un o Godi teisi mawn yn Ffestiniog gan Thomas Collier yn 1881. Pan ddaw cyfle, mi soniaf am rai eraill a all fod o ddiddordeb i rai ohonoch.
- - - - - - 

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Mawrth 2012