Stolpia -ymdrochi

Darn allan o rifyn Chwefror 2014, gan Steffan ab Owain.

Craig Nyth y Gigfran. Llun PW

 Ymdrochi yn y llynnoedd

      Yn ystod yr hafau braf  a gafwyd yn yr 1950au byddem fel  hogiau yn ymdrochi yn y llynnoedd y tu uchaf i Chwarel Oakeley, sef Llynnoedd Merllyn yn ôl yr hen bobol, ond Llynnoedd Nyth y Gigfran y gelwid hwy gennym ni y to iau. 

 Ar adegau eraill, cerddid i fyny i drochi yn Llyn Bach Hogia yn afon Barlwyd, sef rhyw hanner ffordd rhwng Chwarel Llechwedd a Llynnoedd Barlwyd. 

Un peth a gofiaf hyd heddiw yw mynd i nofio efo’r hogiau i lyn bach Nyth y Gigfran ar brynhawn tesog un haf a Bunny a Meical yn gwmni inni. Ar ôl inni ymlwybro i fyny’r Llwybyr Cam a dringo’r  llwybrau y tu uchaf i Chwarel Holland dyma gyrraedd  y llyn bach a phawb am y cyntaf  i dynnu amdano a neidio  i mewn i’r dŵr. 

celf gan Beca

Rŵan, gan fod Bunny yn hŷn na ni ac yn nofiwr da, roedd wedi plymio tros ei ben i ddyfroedd y llyn cyn inni dynnu ein pymps ond o fewn ychydig roedd yn cerdded allan o’r dŵr a’i law tros un llygad a dyma fo yn dweud yn Saesneg –ei fod wedi colli ei lygad. Methasom a dallt am funud beth a oedd wedi digwydd iddo, ac yna dyma fo’n dweud peidiwch â gadael i Meical fy ngweld i am funud  a rhoddodd gadach tros un ochr ei wyneb. 

Deallasom wedyn ar ôl iddo esbonio wrth un o’r hogiau hynaf  mai llygad wydr (llygad tjieni) oedd  un o’i lygaid a bod honno wedi dod o’i lle  pan blymiodd i’r llyn. Methodd a chael hyd iddi hi y diwrnod hwnnw  gan fod y dŵr wedi ei gorddi ac aeth adref efo’r cadach tros soced y llygad colledig ond y diwrnod canlynol, ac ar ôl i’r dŵr glirio aeth yn ei ôl yno a chredaf iddo gael hyd iddi hi. Credaf mai yn yr 1960au y symudodd y teulu bach hwn i ffwrdd i fyw a dyna’r tro diwethaf i mi eu gweld..    

( I’w barhau)