Stolpia -enwogion

Dyma ran o golofn Stolpia, o rifyn Ebrill 2013

llun- PW

Enwogion dieithr yn ein plith

    Heb os nac onibai,y mae ardal y Blaenau a Llan Ffestiniog wedi bod yn ddihangfa  i amryw o ddieithriaid enwog tros y blynyddoedd. 

Ar wahan i’r rhai o’r Cymry enwog a fu’n aros yn ein plith yn ystod bwrlwm y diwydiant llechi yn y 19 ganrif, megis rhai fel Richard Owen Jones ‘Glaslyn’ (1831-1909) a fu’n lletya yn Gwyndy, Rhiwbryfdir, y Parchedig Owen Wynne Jones ‘Glasynys’ (1828-1870) a fu’n lletya yn ffermdy Tyn y Ddôl, Tanygrisiau, ‘Isaac Eurfin Benjamin a’i gefnder Thomas Cynfelyn Benjamin, dau fardd o fri a fu’n lletya yn Wrysgan Fawr , Tanygrisiau. Un arall oedd y Parchedig John Hughes ‘Glanystwyth’, gweinidog poblogaidd gyda’r Wesleyaid, bardd  da, a  bu’n  olygydd  y cylchgronnau canlynol yn ei dro  -Y Winllan, Y Gwyliedydd a’r Eurgrawn.Wrth gwrs, bu amryw o rai eraill, ac efallai y caf sôn amdanynt  rhyw dro eto.

Ymsefydlodd rhai mwy bohemaidd a Saesneg eu hiaith yn yr ardal yn ystod yr 20fed ganrif. Un ohonynt oedd Augustus John yr arlunydd enwog. Bu ef yn preswylio am ysbaid yn Llwyn Ithel , sef y byngalo coed a tho sinc  a safai ger Glan yr afon ddu a’r hen waith mein gynt.

Ceir darlun o’i waith yn edrych draw am y Ffridd a hen dwnnel bach y Rheilffordd Gul. Clywais rhai’n dweud hefyd bod yr arch-sbiwr George Blake a ddihangodd o garchar Wormwood Scrubs yn 1966 a chael lloches gan y Rwsiaid wedi bod yn aros am ychydig yng Nghelli Wiog.

Y mae’n ffaith hefyd bod y cyfansoddwr  Syr George Bantock wedi bod yn aros yng Nghoed y Bleiddiau (Tŷ Hovenden) ger gorsaf Tan-y-Bwlch. O beth ddeallaf, taenwyd llwch marwol Syr George ar lethrau’r Moelwyn.

Wrth gwrs, mynnai rhai bod William Joyce ‘Lord Haw Haw’ a fu’n ceisio brawychu pobl Prydain efo’i fygythiadau Germany Calling ar y radio yn ystod yr ail ryfel byd  wedi bod yn aros yno yn ystod y cyfnod cyn i’r rhyfel dorri allan. Pa fodd bynnag,dywed eraill mai chwedl gwrach yw hyn. Tybed a ŵyr un ohonoch yn well ? ( I’w Barhau )