Stolpia -Rhai o Siopau'r Rhiw

Pigion o golofn fisol Steffan ab Owain.

 Hen Siop Rhiwbryfdir (Belmont yn ddiweddarach)

Byddai siop yn Belmont ar un adeg ac roedd ffenestr siop yno hyd at y chwedegau, os cofiaf  yn iawn. Bu swyddfa bost yno am rai blynyddoedd cyn ei symud tros y ffordd i Glanydon a byddid yn gwerthu amrywiaeth o nwyddau a dilladau yno.

Byddai polyn lamp ar gornel y groesffordd ac yno yng ngolau trydan gwan y byddem yn chwarae ar nosweithiau sych yn y gaeaf. Chwarae cuddiad, neu chwarae tic neu bêl droed o fath. Yn ddiau, roeddem yn cael dipyn mwy o ryddid na phlant heddiw. (I’w barhau)

Efallai bod rhai ohonoch yn methu a deall pam y gelwir y tai hyn wrth yr enw Glanydon. Wel, y rheswm yw, ar un adeg, byddai afon fechan yn llifo heibio cefn y tai ac i lawr i afon Barlwyd ger  Dinas. Pa fodd bynnag, penderfynwyd ei chau â slabiau rhyw dro yn niwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg gan ei bod yn ddigon peryglus ar dywydd o law mawr.

Syrthiodd un hogyn bach iddi un tro. Credaf mai Tommy Morton oedd ei enw a chludwyd ef i lawr am y Dinas gan y llifeiriant ond trwy rhyw drugaredd achubwyd ef gan chwarelwr dewr.

Dyma ni rwan yn yr hen bost y drws nesaf i Glasgow House. Hyd y gwn i, roedd swyddfa bost yn y lle hyd at yr 1940au gan i mi weld copi o drwydded gwn wedi cael ei stampio a’i arwyddo yno yn 1941, i Mr Robert Hughes, Bryn Hyfryd.

Roedd siop yma yn y blynyddoedd cynt gan David Jones, neu ‘Dafydd Jôs y Blawd’, fel y’i gelwid.  Credaf mai ef oedd perchennog y tŷ popty neu’r becws a fyddai ymhen pellaf y rhes . Cofiaf y lle yn wag ac wedi gweld dyddiau gwell. Pwy a rydd ychydig o’i hanes inni?

Y Rhiw a Thomen Glanydon,Ysbyty Oakeley ayyb (c1920)

Edrych i lawr ar Rhiw a Heol Dinas (1960au)

Crwydro rwan i ardal y Dinas, sef y rhan sydd i gyfeiriad hen Chwarel Oakeley o’r groesffordd ger Penygroes.

Er nad oes siop wedi bod yn y rhan hon o Riwbryfdir, clywais fy niweddar fodryb Megan ac ambell un arall yn dweud y byddai nain Dr. Eddie John Davies (Afon Ro), Cerrigydrudion yn gwneud pennog picl blasus yn ei chartref ac yn eu gwerthu i bobl leol.

Tybed pa bryd y cawsoch chi bennog picl blasus ddiwethaf ? Nid oes neb yn sȏn dim amdanynt heddiw. Mwy o fynd ar kibab, neu’n fwyd Chineaidd neu rywbeth arall bellach ynte?

Yn Heol Dinas, byddai Owen Jones yn gwneud gwaith crydd, ac os byddai’r esgidiau hoelion angen ambell hoelen ynddynt neu’r esgidiau gorau angen gwadnau neu sodlau, eid a nhw ato ef weithiau i’w trwsio a thro arall i fyny at grydd top Rhiw. Tybed faint o blant heddiw a ŵyr beth yw crydd?

Dros y ffordd i Benygroes, saif tai Gwyndy. Byddai siop bren fawr rhwng Siop Evan Owen a rhif 1 Gwyndy, ac ar un adeg, byddent yn gwerthu pennog picl, nionod wedi piclo, ‘penny ducks’ ac amryw o bethau eraill yno ar gyfer y trigolion a’r gweithwyr.

Y tu ȏl iddi hi, yn ymylu ar Gae Joni (Cae Dolawel), ceid tŷ popty (becws) yn perthyn i Evan Owen, ac yno byddai’r bara gorau yn y wlad yn ȏl rhai.

Wal Penygroes ar y dde, a Tai Gwyndy, y Siop Bren, Siop Evan Owen, ayyb ar y chwith, a’r plant yn chwarae ar y ffordd.

Yn Glasgow House, preswyliai Mr a Mrs Robert Williams. Bu Mr a Mrs Willams yn cadw busnes cigydd yno am rai blynyddoedd, ond credaf bod hynny cyn canol yr 1950au. Efallai y gall rhywun ein hatgoffa.

Y rhai a gofiaf i yn byw yn nhŷ’r siop y drws nesaf i Glasgow House oedd Mr a Mrs D. Jones, a byddent yn trwsio olwynion beics a coitjis yno. 

Yn y llun ar y chwith mae teulu Glasgow House tu allan i hen bost y Rhiw.
------------------------

Wedi'i addasu o erthyglau a ymddangosodd yn rhifynnau Mehefin, Gorffennaf, Tachwedd, a Rhagfyr 2015, ac Ionawr 2016.

Gallwch ddilyn erthyglau Stolpia i gyd efo'r ddolen isod, neu yn y Cwmwl Geiriau ar y dde.