Cwmorthin yn Hollywood?

Wel, ddim yn union! Ond dwi mor falch fod y ffilm opera newydd gan OPRA Cymru wedi cael cyfle i ymddangos fel rhan o Ŵyl Ffilm Ryngwladol Caeredin ganol Awst. Efo pedwar o ddangosiadau dros dri diwrnod, roedd ‘na ddigon o sylw iddi hi, a digon o bobl wedi ei mwynhau’n fawr iawn. 

Ie wir, opera newydd sbon, wedi ei chreu gan Gareth Glyn o Sir Fôn, ac wedi ei hysbrydoli gan olygfeydd o’r nofel enwog Caradog Prichard, ‘Un Nos Ola Leuad’. 

Golygfa o'r ffilm yng Nghwmorthin

Roedd OPRA Cymru wedi cael cefnogaeth ariannol gan Gyngor y Celfyddydau Cymru i fynd ar daith efo’r opera, ond oherwydd Cofid-19, roedd yn rhaid i ni roi’r gorau i berfformio’n fyw, a cheisio gwneud ffilm yn ei lle. Efo cefnogaeth cwmni cynhyrchu Afanti Media, comisiynwyd y prosiect gan Channel 4 ac S4C, a’r cam cyntaf oedd sesiynau recordio yng Nghaerdydd efo cast anhygoel o dda a cherddorfa WNO (Opera Cenedlaethol Cymru) yn ystod haf 2021. Ond o fewn blwyddyn, roedd y camerâu’n rholio yn Dragon Studios tu allan i Gaerdydd.

Erbyn cychwyn mis Hydref 2022, roedden ni wedi cwblhau rhyw 90% o’r ffilmio, ond, am resymau technegol, roedd rhaid i ni gael bach o seibiant. Dyna pam wnaethon ni ail-gychwyn y llynedd yng Nghaerdydd i saethu’r golygfeydd dramatig iawn wrth yml ‘Llyn Du’: llyn sydd wedi cael ei greu’n arbennig mewn stiwdio… ond sy’n edrych yn anhygoel o realistig ar y sgrîn. 

Ond beth am Gwmorthin? Wel, roedden ni’n chwilio am le tebyg iawn i amgylchoedd Bethesda, ond hefyd rhywle fyddai’n gallu awgrymu lleoliad o ffantasi’r awdur gwreiddiol: math o leoliad mae o’n ddisgrifio yn wythfed bennod y nofel. Dyma lle mae ’na weledigaeth Beiblaidd o’r Person Hardd – yr awdur ei hun? – sy’n cael ei ysbrydoli i ysgrifennu’i nofel gan Frenhines yr Wyddfa. Ac yn ein dehongliad ni, dyma grud ei greadigrwydd; rhywle yn agos iawn ‘at ddrws y nefoedd’. Pa mor hyderus ro’n teimlo, felly, pan wnaethon nhw ddewis Cwmorthin fel lleoliad mwyaf addas i ffilmio hynny! Y lle sydd yn cynnwys holl hanes y chwareli, ond hefyd yn rhoi blas i’n dychymyg ni… o nefoedd eu hunain.

Mae’r ffilm yn cynnwys cymaint o elfennau sydd fel arfer ddim yn gysylltiedig ag opera o gwbl: y peth cyntaf, yn amlwg, ydy’r ffaith ei bod yn bodoli mewn du a gwyn, sydd yn adlewyrchu ffilmau’r 50au; ac oherwydd tirwedd sain mor realistig, mae’r cantorion yn ymddangos fel pobl go iawn; hefyd, mae’r actio’n anhygoel o gynnil, ac felly ‘dach chi’n anghofio ar ôl dipyn eu bod nhw’n canu, achos bod popeth mor naturiol. 

Rywsut, mae’r ffilm yn newid y ffordd dan ni’n meddwl am opera: ac mae cwmni OPRA Cymru’n falch iawn ein bod ni wedi chwarae rôl yn hynny. 

Roedd hi’n fraint a phleser troi fyny yng Nghaeredin ar gyfer premiere y byd efo cymaint o gast a chriw, ‘roedden nhw mor falch o’u rôl yn y prosiect: cantorion fel Leah-Marian Jones, Shân Cothi, Elin Pritchard, Huw Ynyr, Sion Goronwy, a Robyn Lyn; a’r cyfarwyddwr Chris Forster, y cynhyrchydd Kirsten Stoddart; cyfarwyddwr ffotograffiaeth Ben Chads, a dylunydd Stephen Graham.  

Bydd y ffilm yn cael ei dangos mewn sinemau yng Nghymru yng nghanol mis Tachwedd efo lansiad cydamserol ym Mangor a Chaerdydd… ac yn sicr yn CellB! 
Fydd Cwmorthin yn mynd i Hollywood, felly..? Wel, pwy a wyr?!
Patrick Young

- - - - - - - - - -

Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Medi 2025