Penderfynais ail ddarllen ei nofel fawr a maith, Owen Glendower, yn ystod yr haf y llynedd ac mae bellach yn fis Ionawr a dw i’n dal i’w darllen.
Clamp of nofel ond anodd yw darllen ac mae’n fwy o ffantasi na nofel hanesyddol!
Nofelydd ac athronydd oedd John Cowper Powys (8 Hydref 1872 - 17 Mehefin 1963). Clerigwr oedd ei dad, Charles Francis Powys ac roedd ei fam yn perthyn i'r bardd Saesneg William Cowper, ble cafodd John Cowper ei enw canol. Fe’i ganed yn 1872, yr hynaf mewn teulu o 11 o blant ac roedd dau o'i frodyr, Llewelyn a Theodore, hefyd yn awduron. Roedd yn gymeriad digon bisâr a rhyfedd ei arferion ond i’r Blaenau y daeth i fyw ar ddiwedd ei fywyd.
Yn awdur A Glastonbury Romance (1932) a Porius (1951), nofelydd, bardd, athronydd, cyfieithydd Rabelais a Dostoevsky, roedd John Powys yn un o ffigyrau llenyddol rhyfeddaf ei gyfnod. Roedd darllenwyr yn aml yn gweld bod ei waith yn annealladwy i raddau helaeth, ond eto yn rhyfedd o gymhellol. Nid oedd ganddo ei hun unrhyw amheuaeth o'i statws ac roedd yn synnu nad oedd wedi ennill Gwobr Nobel am lenyddiaeth! Credai fod meirw'r canrifoedd diwethaf wedi cyfathrebu ag ef a'i fod wedi profi'r digwyddiadau a ddisgrifiwyd yn ei nofelau hanesyddol. Mewn llythyr at ffrind yn y 1950au dywedodd ei fod yn 'wirioneddol ofnus o feddwl amdanaf fy hun neu wynebu fy hun' a bod ei nofelau yn ymdrechion i ddianc o'i bersonoliaeth ei hun i rai ei gymeriadau. A gwir gredai ei fod wedi medru treiddio meddwl Glyndŵr ei hun a bod geiriau y’i mynegir gan Glyndŵr yn y nofel yn hanesyddol gywir!
Priododd Margaret Lyon yn 1896, ond nid oeddent yn hapus ac yn y 1920au yn yr Unol Daleithiau cyfarfu â Phyllis Playter, ei gariad a'i awen am weddill ei oes. Americanes oedd Phyllis yn hanu o Kansas City a ysgrifennodd Powys ei weithiau gorau dan rym ei beirniadaeth!
O 1935 roeddent yn byw yng Nghorwen, lle gallai fodloni ei hyfrydwch cyfriniol gydol oes yn y tirwedd y mae’n ei ddisgrifio fel obsesiwn yn Owen Glendower, a cherdded y bryniau. Bu farw Margaret ei wraig yn 1947 a'i unig blentyn, Littleton, yn 1954. Ym 1955 symudodd John a Phyllis o Gorwen i dŷ bach, 1 Waterloo, Tanymanod, yn y Blaenau, ‘yn uchel ym mynyddoedd Eryri’ fel yr hoffai ddweud.
Ar ôl cyrraedd Waterloo roedd John yn byw yn bennaf ar wyau amrwd a dwy botel o laeth y dydd. Cyfansoddodd amryw o weithiau byr wrth fyw yn y Blaenau ac ystyrir y rhain fel ffantasïau rhyfedd. Tyfodd yn raddol wannach, rhoi'r gorau i ysgrifennu a bu farw'n dawel yn yr Ysbyty Goffa, yn 90 oed. Cafodd ei amlosgi a gwasgarwyd ei ludw yn y môr yn Chesil Beach yn Dorset.
Bu Phyllis Playter yn gymar i John am dros ddeugain mlynedd ac yn dilyn ei farwolaeth yn 1963 parhaodd i fyw yn eu tŷ bach yn Waterloo gan gynnig lletygarwch cynnes i'r ysgolheigion niferus a darllenwyr ymroddedig o'i waith a ddaeth i'w gweld yno ac i weld cartref olaf yr awdur.
Cyflawnodd John ei waith gorau yng nghwmni Phyllis ac roedd hithau yn hollol ymroddedig i’w ysbrydoli a’i gynnal. Bu farw Mawrth 10fed, 1982, yn 89 mlwydd oed.
Tybed oes rhywrai yn Stiniog yn dal i’w gofio, neu yn cofio Phyllis Playter ac hwyrach efo ambell i stori? Cysylltwch …
Tecwyn Vaughan Jones
- - - - - -
Ymddangosodd yn wreiddiol yn rhifyn Ionawr 2024
No comments:
Post a Comment
Diolch am eich negeseuon